<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 1 maja:

1576 – W katedrze wawelskiej odbyły się ślub i koronacja Stefana Batorego i Anny Jagiellonki.
1751 – Pożar Nowogródka.
1785 – Otwarto trakt środkowogalicyjski.
1808 – W Księstwie Warszawskim i Wolnym Mieście Gdańsku wszedł w życie Kodeks Napoleona.
1821 – Mjr Walerian Łukasiński założył w Warszawie tajne Narodowe Towarzystwo Patriotyczne.
1833 – Ukonstytuowała się II Rada Stanu Królestwa Polskiego.
1846 – Oddano do użytku linię kolejową Szczecin-Stargard.
1864 – Powstanie styczniowe: porażka powstańców w bitwie pod Zamościem.
1890 – Na ziemiach polskich po raz pierwszy obchodzono Święto Pracy.
1892 – 70 tysięcy robotników rozpoczęło tzw. bunt łódzki. Pierwszomajowe demonstracje robotników z Łodzi i okolic przerodziły się w krwawo stłumiony sześciodniowy strajk powszechny; był on jednym z największych strajków powszechnych i wywarł duży wpływ na rozwój zorganizowanego ruchu robotników (m.in. powstanie SDKPiL oraz PPS).
1895 – Uruchomiono latarnię morską w Krynicy Morskiej.
1905 – W Warszawie wojsko rosyjskie zmasakrowało demonstrację pierwszomajową. Zginęło 37 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych. Równie dramatycznie przebiegły manifestacje w Lublinie i Łodzi, gdzie zginęło po kilkanaście osób.
1919 – Polska została członkiem Światowego Związku Pocztowego (UPU).
1921 – Senat Wolnego Miasta Gdańska przejął obowiązki i kompetencje magistratu gdańskiego, stając się równocześnie organem administracji samorządowej.
1925 – W nocy z 30 kwietnia na 1 maja niemieccy sabotażyści wykoleili w okolicach Starogardu Gdańskiego jadący do Królewca niemiecki tranzytowy pociąg pasażerski, w wyniku czego zginęło 29 osób, a 14 zostało rannych. Celem powtarzających się niemieckich ataków na linii Chojnice-Tczew było udowodnienie, że polscy kolejarze nie potrafią zapewnić bezpiecznego ruchu pociągów.
1928:
    Powstała Śląska Partia Socjalistyczna.
    Ukazało się pierwsze wydanie „Cechu” – organu prasowego Związku Mazurów.
1941 – Na Stadionie Miejskim przy ul. Dolna Wilda w Poznaniu Niemcy utworzyli obóz pracy dla Żydów.
1942 – Do warszawskiego getta przyjechała niemiecka ekipa filmowa przygotowująca antyżydowski film propagandowy.
1945:
    Ukazało się pierwsze wydanie czasopisma dla dzieci „Świerszczyk”.
    W Krasnosielcu koło Makowa Mazowieckiego przeprowadzono udaną akcję odbicia 42 członków AK i NSZ z więzienia Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.
1947 – 7 członków ZMW wracających z manifestacji pierwszomajowej zostało zastrzelonych w lesie na drodze Lubartów-Serniki na Lubelszczyźnie przez oddział WiN Zdzisława Brońskiego ps. „Uskok”.
1948 – Rozpoczął się pierwszy kolarski Wyścig Pokoju na trasie Warszawa-Praga.
1949 – Przy Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi rozpoczęło działalność pierwsze po wojnie studio dubbingowe.
1950:
    Ukazało się pierwsze wydanie „Sztandaru Młodych”.
    Utworzono Świętokrzyski Park Narodowy.
    Rozkaz marszałka Konstantego Rokossowskiego dotyczący „czystki” i rusyfikacji dowództwa WP.
1951 – Założono Miejski Ogród Zoologiczny w Płocku.
1953 – W Warszawie oddano do użytku Dom Partii, w którym mieściła się siedziba KC PZPR (obecnie Centrum Bankowo-Finansowe).
1954:
    Otwarto Miejski Ogród Zoologiczny Wybrzeża w Gdańsku.
    Zainaugurował działalność warszawski Teatr Komedia.
1955 – Założono zespoły filmowe: „Iluzjon”, „Kadr” i „Syrena”.
1956:
    Premiera filmu sensacyjno-wojennego "Cień" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.
    Rozpoczął pracę Telewizyjny Ośrodek Transmisyjny ze stacją nadawczą umieszczoną na Pałacu Kultury i Nauki.
    Założono sekcję rugby Lechii Gdańsk.
1958 – Oficjalna prezentacja samochodu dostawczego FSC Żuk (model A 03).
1960:
    Oficjalna prezentacja prototypu pierwszego polskiego samochodu sportowego Syrena Sport.
    Uruchomiono KWK „1 Maja” w Wodzisławiu Śląskim.
1961 – Założono KGHM Polska Miedź.
1963 – W Kłodzku otwarto Muzeum Ziemi Kłodzkiej.
1971 – Premiera filmu kryminalnego Kocie ślady w reżyserii Pawła Komorowskiego.
1974 – W Rzeszowie odsłonięto Pomnik Czynu Rewolucyjnego.
1976 – Przy Skwerze Tadeusza Kościuszki w Gdyni ORP „Błyskawica” przejął obowiązki okrętu-muzeum od ORP „Burza”.
1982 – Stan wojenny: w wielu miastach Polski odbyły się kontrpochody pierwszomajowe organizowane przez podziemną „Solidarność”.
1983 – Stan wojenny: na wezwanie TKK NSZZ „Solidarność” odbyły się niezależne pochody i demonstracje. W Gdańsku, Gdyni, Warszawie, Wrocławiu, Szczecinie, Poznaniu, Krakowie i Nowej Hucie manifestantów zaatakowały oddziały ZOMO; w wyniku działań milicji śmierć ponieśli dwaj robotnicy: Ryszard Smagur i Bernard Łyskawa; zatrzymano około 1000 osób.
1990 – Utworzono Drawieński i Poleski Park Narodowy.
1993 – Polska uznała jurysdykcję Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
1999 – Dotychczasowy biskup płocki Zygmunt Kamiński został mianowany arcybiskupem metropolitą szczecińsko-kamieńskim.
2000 – Rozpoczęto wydawanie białych tablic rejestracyjnych z flagą Polski na eurobandzie.
2001 – W Warszawie odbyła się pierwsza Parada Równości.
2004 – Polska wstąpiła do Unii Europejskiej.
2011 – W Rzymie odbyły się uroczystości beatyfikacyjne papieża Jana Pawła II.
2014 – W Żorach uruchomiono Bezpłatną Komunikację Miejską.

Urodzili się 1 maja:

1652 – Wacław Stanisławski, polski szlachcic, pułkownik, polityk (zm. 1717?)
1747 – Michał Przezdziecki, polski szlachcic, polityk (zm. 1799)
1768 – Jakub Basiński, polski duchowny katolicki, misjonarz (zm. 1848)
1831 – Zygmunt Kozłowski, polski polityk (zm. 1893)
1835 – Maksymilian Zatorski, polski prawnik, polityk (zm. 1886)
1849 – Stanisław Cieński, polski ziemianin, polityk (zm. 1920)
1866 – Stanisław Patek, polski prawnik, adwokat, dyplomata, polityk, związany z PPS, obrońca w procesach politycznych przed carskimi sądami; uczestnik konferencji pokojowej w Paryżu (1919); minister spraw zagranicznych (1920–1921); poseł RP w Japonii (1921–1926), w Związku Sowieckim (1926–1932), ambasador w USA (1933–1935); senator (1936–1939); zginął w czasie Powstania Warszawskiego (zm. 1944)
1871 – Kazimierz Kulwieć, polski przyrodnik, krajoznawca (zm. 1943)
1876 – Marian Malinowski, polski polityk, działacz niepodległościowy i socjalistyczny (zm. 1948)
1880 – Józef Daniec, polski generał brygady (zm. 1958)
1887 – Juliusz Zweibaum, polski biolog, histolog pochodzenia żydowskiego (zm. 1959)
1890 – Jan Stefan Haneman, polski ekonomista, polityk, poseł do KRN, kierownik resortu skarbu PKWN (zm. 1957)
1898 – Władysław Goral, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy lubelski, błogosławiony (zm. 1945)
1899 – Stanisław Skarżyński, polski lotnik, ppłk WP; w 1933 r. ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem; w czasie II wojny światowej m.in. w 305 dywizjonie bombowym „Ziemi Wielkopolskiej”; zginął w czerwcu 1942 r. na Morzu Północnym (zm. 1942)
1900 – Aleksander Wat (właść. Aleksander Chwat), poeta, prozaik, tłumacz; przedstawiciel polskiego futuryzmu; autor „Ja z jednej strony i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka”; od 1940 r. więziony przez NKWD, następnie wywieziony do Kazachstanu; wnikliwą analizą komunizmu jest jego „Mój wiek. Pamiętnik mówiony”; redaktor „Miesięcznika Literackiego” (zm. 1967)
1904 – Zygmunt Jesionka, polski piłkarz, trener i działacz piłkarski (zm. 1985)
1906 – Aleksandra Bergman, polska historyk, publicystka (zm. 2005)
1907 – Theodore Roszak, amerykański rzeźbiarz pochodzenia polskiego (zm. 1981)
1908:
    Helena Grześkiewicz, polska artystka-plastyk, wybitna ceramiczka (zm. 1977)
    Krystyna Skarbek, polska agentka brytyjskiej tajnej służby SOE – Special Operations Executive (Kierownictwa Operacji Specjalnych); jedna z najwybitniejszych agentek wywiadu w historii (zm. 1952)
1909 – Zbigniew Uniłowski, polski pisarz (zm. 1937)
1911 – Leon Majman, polski dyplomata, działacz robotniczy, więzień polityczny (zm. 2007)
1912:
    Anna Dylikowa, polska geograf (zm. 2000)
1914:
    Stanisław Depowski, polski podporucznik (zm. 1944)
    Mieczysław Wałęga, polski generał brygady, żołnierz AK, działacz emigracyjny (zm. 2009)
    Pola Wawer, polska okulistka pochodzenia żydowskiego (zm. 1997)
1916 – Jerzy Jakowejczuk, polski kleryk katolicki, Sługa Boży (zm. 1941)
1921 – Roman Jagiel-Jagiełło, polsko-izraelski dowódca wojskowy (zm. 2016)
1922 – Jan Wiktor Wiśniewski, polski piłkarz (zm. 2006)
1924:
    Tadeusz Grabowski, polski aktor (zm. 2012)
    Bronisława Kopczyńska-Jaworska, polska etnograf, etnolog (zm. 2016)
1926 – Janina Hertz, polska pisarka (zm. 1993)
1928 – Mirosław Milewski, polski generał, polityk, działacz komunistyczny, w czasach PRL-u funkcjonariusz Urzędu Bezpieczeństwa, szef wywiadu i minister spraw wewnętrzny PRL (zm. 2008)
1929 – Stanisław Mikulski, polski aktor, odtwórca roli Hansa Klossa w serialu „Stawka większa niż życie”, wystąpił również m.in. w filmach „Kanał”, „Ewa chce spać”, „Pan Samochodzik i templariusze” (zm. 2014)
1930 – Maciej Krzanowski, polski lekarz, kardiolog, reumatolog, polityk, senator RP (zm. 2017)
1931:
    Jan Himilsbach, polski aktor, pisarz (zm. 1988)
    Elwira Seroczyńska, polska łyżwiarka szybka, wicemistrzyni olimpijska ze Squaw Valley (1960), mistrzyni świata (1962) (zm. 2004)
1932 – Robert Grzywocz, polski piłkarz (zm. 2018)
1935 – Jacek Pankiewicz, polski pisarz
1937 – Stefania Hejmanowska, polska działaczka społeczna, polityk, senator RP (zm. 2014)
1938 – Stanisław Musiał, polski jezuita (zm. 2004)
1939:
    Antoni Dąsal, polski bokser, trener (zm. 1978)
    Janina Jankowska, polska dziennikarka
1940 – Edward Redliński, polski pisarz, autor „Konopielki”
1941 – Edward Ozorowski, polski duchowny katolicki, arcybiskup białostocki
1944 – Józef Serafin, polski organista, pedagog
1946 – Jan Grosfeld, polski ekonomista, politolog, działacz katolicki
1947:
    Grażyna Barszczewska, polska aktorka, od 1983 r. związana z Teatrem Polskim w Warszawie; wystąpiła m.in. w filmach „Anioł w szafie”, „Łabędzi śpiew”, „Wszystko, co najważniejsze”, a także w serialu „Kariera Nikodema Dyzmy”
    Krzysztof Knittel, polski kompozytor
1948:
    Tadeusz Huk, polski aktor, przez wiele lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie; wystąpił m.in. w filmach „Aktorzy prowincjonalni”, „Danton”, „Demony wojny wg Goi”, „Operacja Samum”, a także w serialu „Z biegiem lat, z biegiem dni”
    Paweł Protasiewicz, polski żużlowiec, mechanik
1949:
    Ewa Kuzyk-Florczak, polska aktorka
    Stanisław Zając, polski adwokat, polityk, poseł, wicemarszałek Sejmu i senator RP (zm. 2010)
1951:
    Jacek Bukiel, polski koszykarz, trener (zm. 2015)
    Michał Kwieciński, polski reżyser, scenarzysta i producent filmowy; twórca m.in. filmu „Jutro idziemy do kina”
1952 – Cezary Szczylik, polski onkolog, hematolog
1953:
    Małgorzata Chmiel, polska architekt, samorządowiec, polityk, poseł na Sejm RP
    Ewa Głowacka, polska tancerka baletowa, pedagog
    Joanna Szczepkowska, polska aktorka, pisarka, felietonistka, pedagog, prezes ZASP (2010); wystąpiła m.in. w filmach „Jezioro Bodeńskie”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Cudzoziemka”, „Dwa księżyce”, a także w serialach „Dom” oraz „Sława i chwała”
1954 – Zygmunt Chajzer, polski dziennikarz, prezenter radiowy i telewizyjny, konferansjer
1955:
    Andrzej Śmietanko, polski polityk, poseł na Sejm RP, minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej
    Andrzej Wojtyła, polski pediatra, polityk, poseł na Sejm RP, minister zdrowia
1957:
    Grzegorz Jasiński, polski historyk
    Jacek Sroka, polski malarz, grafik, rysownik
1958:
    Paweł Binkowski, polski aktor, lektor
    Paweł Jarodzki, polski malarz, rysownik
1959 – Jan Szul, polski dziennikarz
1960 – Anna M. Nowakowska, polska pisarka, publicystka
1962 – Aleksander Grad, polski inżynier geodeta, polityk, poseł na Sejm RP, minister skarbu państwa
1963 – Jarosław Sellin, polski dziennikarz, polityk, poseł na Sejm RP
1966:
    Henryk Baranowski, polski inżynier, polityk, podsekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa
    Zbigniew Piątek, polski kolarz szosowy, samorządowiec, wójt gminy Piekoszów
1969 – Roksana Jędrzejewska-Wróbel, polska pisarka
1970 – Beata Jankowska-Tzimas, polska aktorka
1971 – Artur Kohutek, polski lekkoatleta, płotkarz
1976 – Tomasz Kudyk, polski trębacz jazzowy, aranżer, kompozytor
1977 – Daria Widawska, polska aktorka
1978 – Daniel Wołodźko, polski dziennikarz (zm. 2008)
1979:
    Dagmara Komorowicz, polska pływaczka
    Bartłomiej Stawiarski, polski historyk, polityk, samorząowiec, poseł na Sejm RP, burmistrz Namysłowa
1980:
    Jacek Dehnel, polski prozaik, poeta, tłumacz, malarz; autor m.in. powieści „Lala”, „Balzakiana”, „Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya” i „Matka Makryna”
    Michał Filipiak, polski aktor
    Radosław Wróblewski, polski piłkarz
1983 – Krzysztof Aleksander Janczak, polski kompozytor, aranżer, muzykolog
1984:
    Maciej Frączyk, polski satyryk, recenzent, prezenter radiowy, osobowość internetowa
    Joanna Sakowicz-Kostecka, polska tenisistka
1986 – Mateusz Kościukiewicz, polski aktorr teatralny i filmowy, laureat Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego za rolę w filmie „Matka Teresa od kotów”
1987 – Monika Migała, polska piłkarka ręczna
1989:
    Edward Ochab, ps. Feliks”, „Łukasz”, „Paweł”, „Ludwik”, „Adam”, „Wicek”, „Karol” – polski polityk i działacz społeczny, działacz komunistyczny. Członek tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP. I sekretarz KC PZPR w 1956 r., przewodniczący Rady Państwa w latach 1964–1968
    Ewa Trzebińska, polska szpadzistka
1990 – Alexander Szczechura, kanadyjsko-polski hokeista
1991:
    Maciej Marton, polski pilot rajdowy
    Bartosz Salamon, polski piłkarz
1993 – Łukasz Bułanowski, polski hokeista
1997 – Klaudia Kulig, polska siatkarka

Zmarli 1 maja:

1658 – Eufemia Radziwiłłówna, polska benedyktynka (ur. 1598)
1665 – Hieronim Wierzbowski, polski szlachcic, polityk (ur. ?)
1869 – Franciszek Kröbl, polski polityk, burmistrz Lwowa (ur. 1803)
1890 – Stanisław Oppeln-Bronikowski, polski dziennikarz, publicysta (ur. 1843)
1902 – Adolf Wolberg, polski lekarz pochodzenia żydowskiego (ur. 1825)
1908 – Platon Kostecki, polsko-ukraiński dziennikarz, poeta, prozaik (ur. 1832)
1910 – Teodor Talowski, polski architekt, malarz (ur. 1857)
1911 – Bronisław Matyjewicz-Maciejewicz, polski pilot (ur. 1882)
1917 – Julian Ochorowicz, polski psycholog, filozof, publicysta, poeta, fotograf (ur. 1850)
1921 – Albert Rosental, polski psychiatra pochodzenia żydowskiego (ur. 1857)
1922 – Antoni Bartkowiak, polski podporucznik pilot (ur. 1897)
1926 – Bartłomiej Obrochta, polski góral podhalański, przewodnik tatrzański, muzykant (ur. 1850)
1927 – Mieczysław Staniewski, polski artysta cyrkowy, klaun (ur. 1879)
1928 – Aleksander Landsberg, polski przemysłowiec pochodzenia żydowskiego (ur. 1859)
1935 – Mieczysław Hartleb, polski historyk literatury (ur. 1895)
1940 – Światopełk Karpiński, polski poeta (ur. 1909)
1951 – Klemens Szeptycki, polski duchowny greckokatolicki, studyta, męczennik, błogosławiony (ur. 1869)
1952 – Jan Szmurło, polski otolaryngolog, filozof medycyny (ur. 1867)
1954 – Henryk Szapiel, polski szachista (ur. 1921)
1961 – Józef Zwierzycki, polski geolog (ur. 1888)
1967:
    Alfred Loth, polski inżynier, działacz sportowy (ur. 1882)
    Andrzej Wachowiak, polski dziennikarz, marynista (ur. 1892)
1975 – Zbigniew Niziński, polski piłkarz (ur. 1900)
1979:
    Bronisław Gimpel, polsko-amerykański skrzypek, pedagog pochodzenia żydowskiego (ur. 1911)
    Tadeusz Ważyński, polski inżynier (ur. 1900)
1982 – Bronisław Malinowski, polski kapitan pilot, as myśliwski (ur. 1912)
1984 – Zygmunt Grabarski, polski szopkarz (ur. 1912)
1988:
    Tadeusz Bejm, polski polityk, minister (ur. 1929)
    Stanisław Borysowski, polski malarz, grafik, rysownik (ur. 1906
    Erwin Nyc, polski piłkarz (ur. 1914)
    Mikołaj Olszewski, polski technik włókiennik, polityk, kierownik resortu przemysłu drobnego i rzemiosła (ur. 1910)
1989 – Edward Ochab, polski polityk, minister administracji i rolnictwa, I sekretarz KC PZPR, przewodniczący Rady Państwa (ur. 1906)
1997 – Dobrosław Mater, polski aktor (ur. 1927)
2000 – Gabriel Mérétik, francuski dziennikarz, pisarz pochodzenia polsko-żydowskiego (ur. 1939)
2004 – Ryszard Fidelski, polski lekarz wojskowy, pułkownik, naukowiec, hematolog, immunolog, patomorfolog, specjalista medycyny sądowej (ur. 1916)
2007:
    Andrzej Bulski, polski dziennikarz (ur. 1962)
    Franciszek Mikrut, polski lekkoatleta, oszczepnik (ur. 1912)
2009 – Tadeusz Mierzejewski, polski działacz kulturalny (ur. 1925)
2010 – Zygmunt Kamiński, polski duchowny katolicki, biskup szczecińsko-kamieński (ur. 1933)
2011 – Henryk Ostach, polski duchowny katolicki, teolog, pszczelarz, prezes honorowy Polskiego Związku Pszczelarskiego (ur. 1924)
2012 – Ryszard Zapała, polski kolarz szosowy (ur. 1940)
2014:
    Jerzy Lorens, polski polityk (ur. 1920)
    Włodzimierz Szomański, polski muzyk, kompozytor, lider zespołu Spirituals Singers Band (ur. 1948)
2015 – Tadeusz Ślipko, polski duchowny katolicki, filozof (ur. 1918)
2016 – Salomea Kapuścińska, polska poetka, autorka słuchowisk i tekstów piosenek (ur. 1940)
2017 – Tomasz Burek, polski krytyk i historyk literatury, eseista (ur. 1938)
2018:
    Tadeusz Czichon, polski przedsiębiorca (ur. 1959)
    Jan Malinowski, polski żużlowiec, trener (ur. 1931)
    Jerzy Szczerbań, polski chirurg (ur. 1930)
    Wanda Wiłkomirska, polska skrzypaczka, pedagog (ur. 1929)
2019:
    Aleksander Franta, polski architekt (ur. 1925)
    Izabela Skrybant-Dziewiątkowska, polska wokalistka, członkini zespołu Tercet Egzotyczny (ur. 1938)