<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 10 grudnia:

1261 – Książę Bolesław V Wstydliwy potwierdził nadanie Mieszka Starego z roku 1145 dla klasztoru cystersów w Lądzie.
1279 – W krypcie kościoła franciszkanów w Krakowie został pochowany książę Bolesław V Wstydliwy.
1671 – Sułtan Imperium Osmańskiego Mehmed IV wypowiedział wojnę Polsce.
1789 – Na posiedzeniu Sejmu odczytano list króla Prus Fryderyka Wilhelma II, w którym obiecywał on zawarcie sojuszu z Rzecząpospolitą pod warunkiem przeprowadzenia reform ustrojowych i wzmocnienia władzy wykonawczej w państwie.
1796 – Nowy car Paweł I ogłosił amnestię dla uczestników insurekcji kościuszkowskiej przebywających na zesłaniu w Rosji.
1806 – Przebywający w Poznaniu Napoleon Bonaparte przyjął delegację Elektoratu Hanoweru.
1811 – W Szczecinie spłonął doszczętnie kościół św. Mikołaja, używany przez okupacyjne wojska francuskie jako magazyn paszy dla koni.
1812 – Inwazja Napoleona na Rosję: wojska rosyjskie ponownie zajęły Wilno.
1830 – Powstanie listopadowe: Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i Jan Jezierski zostali wydelegowani przez dyktatora gen. Józefa Chłopickiego do Sankt Petersburga na rozmowy z carem Mikołajem I, które miały doprowadzić do polubownego zakończenia konfliktu.
1874 – We wsi Kłoda Mała koło Białej Podlaskiej, w proteście przeciw szykanom związanym z narzuceniem wyznania prawosławnego, dokonała samospalenia rodzina Koniuszewskich – rodzice z dwójką małych dzieci. Józef Koniuszewski za odmowę porzucenia grekokatolicyzmu miał zostać pobity, obciążony podatkami i zamknięty w areszcie. Desperacką decyzję podjął na wieść o przymusowym chrzcie córki w cerkwi prawosławnej.
1875 – Otwarto jednotorową linię kolejową Poznań-Kluczbork.
1898 – Otwarto Palmiarnię Legnicką.
1903 – Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki odebrali Maria Skłodowska-Curie i jej mąż Pierre Curie za badania promieniotwórczości naturalnej, a także za odkrycie polonu i radu.
1905 – Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Henryk Sienkiewicz. W potocznej świadomości Sienkiewicz otrzymał Nobla za powieść "Quo vadis", tymczasem jury Akademii Szwedzkiej w Sztokholmie podało w werdykcie, że nagroda ta przypadła polskiemu pisarzowi: „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”
1911 – Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii odebrała Maria Skłodowska-Curie, stając się jedyną kobietą posiadającą to wyróżnienie w dwóch różnych dziedzinach.
1920 – Utworzono diecezję łódzką.
1924 – Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Władysław Reymont.
1926 – Powołano Radę Finansową.
1939 – NKWD aresztowało we Lwowie w dniach 9 i 10 grudnia około 2 tysięcy oficerów Wojska Polskiego, których osadzono w poklasztornym więzieniu przy ul. Kazimierzowskiej (tzw. Brygidkach), a następnie wywieziono w głąb ZSRR.
1942 – We wsi Wola Przybysławska (powiat lubelski) Niemcy zamordowali 16–19 Polaków i 2 Żydów.
1956:
    Rada Państwa wydała dekret przywracający Katowicom i województwu katowickiemu pierwotne nazwy.
    Została powołana tzw. Komisja Mazura, mająca zbadać przypadki łamania prawa w naczelnych organach ścigania i wymiaru sprawiedliwości do 1956 roku.
1959 – Sejm PRL przyjął ustawę o Służbie Więziennej.
1966 – Ukazał się debiutancki album zespołu Czerwone Gitary "To właśnie my".
1972 – Premiera filmu Trzeba zabić tę miłość w reżyserii Janusza Morgensterna.
1977 – Dokonano oblotu szybowca SZD-48 Jantar Standard 2.
1980:
    Czesław Miłosz odebrał literacką Nagrodę Nobla z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa.
    Powstał Instytut Nauk Ekonomicznych PAN.
1982 – Podczas meczu Górnik Wałbrzych-Pogoń Szczecin Mieczysław Młynarski ustanowił rekord rzuconych punktów (90) polskiej ekstraklasy koszykarskiej.
1983 – Danuta Wałęsa wraz z synem odebrała w Oslo przyznaną Lechowi Wałęsie Pokojową Nagrodę Nobla.
1989:
    Premiera filmu telewizyjnego Dekalog I w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.
    Zdemontowano pomnik Włodzimierza Lenina w Nowej Hucie.
1993 – Instytut Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego powołał organizowaną corocznie olimpiadę informatyczną dla uczniów szkół średnich i gimnazjów.
1996 – Wisława Szymborska odebrała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.
2004 – Po wieloletniej przebudowie otwarto zmodernizowany gmach Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
2007 – Wystartowała Biełsat TV.
2011 – Leszek Miller został ponownie wybrany na przewodniczącego SLD.
2019 – Olga Tokarczuk odebrała literacką Nagrodę Nobla za rok 2018.

Urodzili się 10 grudnia:

1574 – Mikołaj Łęczycki, polski jezuita, teolog, mistyk (zm. 1653)
1645 – Jan Franciszek Kurdwanowski, polski duchowny katolicki, jezuita, kanonik krakowski i warmiński, spowiednik, kanclerz i sekretarz królowej Polski Marii Kazimiery d’Arquien, biskup pomocniczy warmiński (zm. 1730)
1773 – Antonina Campi, polska śpiewaczka operowa (mezzosopran) (zm. 1822)
1787 – Mikołaj Sikatka, polski pasterz, wizjoner (zm. 1857)
1805 – Amelia z Ogińskich Załuska, kompozytorka, malarka, poetka, współzałożycielka uzdrowiska w Iwoniczu (zm. 1858)
1825 – Katarzyna Potocka, polska arystokratka, działaczka społeczna (zm. 1907)
1841 – Szaja Rosenblatt, polski przedsiębiorca pochodzenia żydowskiego (zm. 1921)
1853 – Marian Józef Ryx, polski duchowny katolicki, biskup sandomierski (zm. 1930)
1870 – Ferdynand Ruszczyc, polski malarz, grafik, rysownik (zm. 1936)
1881 – Arnold Bolland, polski chemik (zm. 1940)
1882 – Kazimierz Czarnecki, polski śpiewak operowy (tenor) (zm. 1964)
1893 – Jerzy Stempowski, polski eseista, krytyk literacki, tłumacz (zm. 1969)
1894 – Tadeusz Roman Tomaszewski, polski generał brygady (zm. 1967)
1895 – Józef Janos, polski artysta ludowy, rzeźbiarz, poeta (zm. 1985)
1898 – Franciszek Zachara, polsko-amerykański kompozytor, pianista (zm. 1966)
1899:
    Jan Stefan Dworak, polski historyk, urzędnik (zm. 1986])
    Hipolit Jasiewicz, polski sierżant pilot (zm. 1921)
    Mieczysław Mümler, polski pułkownik pilot, as myśliwski (zm. 1985)
1900 – Henryk Niewodniczański, polski fizyk jądrowy, członek PAN, twórca Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie (zm. 1968)
1901 – Wiktor Markiefka, polski górnik, piłkarz, przodownik pracy, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1991)
1903 – Lena Zelwerowicz, polska aktorka, pedagog (zm. 1998)
1906 – Hugon Kowarzyk, polski lekarz fizjopatolog (zm. 1985)
1909:
    Adam Borys, polski podpułkownik, uczestnik powstania warszawskiego, cichociemny (zm. 1986)
    Franciszek Sielańczuk, polski polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1992)
1910:
    Stefan Dąbek, polski porucznik (zm. 1939)
    Franciszek Mróz, polski chorąży, uczestnik podziemia antynazistowskiego i antykomunistycznego (zm. 1951)
1911:
    Leon Garbarski, polski aktor pochodzenia żydowskiego (zm. 1979)
    Anatol Radzinowicz, polski scenograf filmowy (zm. 1994)
1912:
    Jerzy Turowicz, polski dziennikarz, publicysta, działacz katolicki (zm. 1999)
    Wiktoria Ulma, polska Służebnica Boża, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata (zm. 1944)
1914 – Leon Guz, polski dziennikarz pochodzenia żydowskiego (zm. 2010)
1916 – Wacław Grabowski, polski porucznik, uczestnik podziemia antykomunistycznego (zm. 1953)
1926:
    Józef Domański, polski językoznawca, archiwista (zm. 2007)
    Bronisław Dostatni, polski pisarz, podróżnik (zm. 2001)
    Jadwiga Słomczewska, polska lekkoatletka, sprinterka
1927:
    Marian Kozłowski, polski działacz sportowy (zm. 2004)
    Władysław Markowski, polski koszykarz, trener (zm. 2010)
    Władysław Soporek, polski piłkarz, trener (zm. 1986)
1929:
    Wincenty Domisz, polski działacz samorządowy, prezydent Bydgoszczy (zm. 2006)
    Roman Penczek, polski hokeista (zm. 1987)
1930:
    Mieczysław Hańderek, polski rzeźbiarz (zm. 2018)
    Janusz Paradowski, polski kolarz szosowy (zm. 2013)
1931 – Karol Sobczak, polski prawnik (zm. 2016)
1932 – Ryszard Wrzos, polski piłkarz
1934 – Stanisław Grygiel, polski filozof, filolog, wykładowca
1935:
    Ewa Berger-Jankowska, polska aktorka (zm. 2018)
    Zygmunt Trziszka, polski pisarz, krytyk literacki (zm. 2000)
1936:
    Barbara Bosak, polska aktorka (zm. 1979)
    Stanisław Koszewski, polski fraszkopisarz, satyryk, poeta, autor tekstów piosenek
    Andrzej Nowiński, polski aktor
    Janusz Pawłowski, polski operator filmowy
    Sylwester Wilczek, polski hokeista
    Roman Załuski, polski reżyser i scenarzysta filmowy, autor filmów „Kardiogram” (1971), „Sekret” (1973), „Och, Karol” (1985), „Kogel-mogel” (1988)
1938 – Stefan Połom, polski poeta, prozaik
1940 – Aleksander Smolar, polski politolog, publicysta, w czasach PRL działacz opozycji demokratycznej, rzecznik Komitetu Obrony Robotników. Założyciel kwartalnika „Aneks”; w latach 1991–2020 prezes Fundacji im. Stefana Batorego
1945:
    Marek Grechuta, polski piosenkarz, poeta, kompozytor, malarzr, wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód” (zm. 2006)
    Wiesław Mering, polski duchowny katolicki, biskup włocławski
1946 – Jan Sawka, polski grafik, malarz, rysownik (zm. 2012)
1947 – Janusz Szuber, polski poeta, eseista, felietonista (zm. 2020)
1948 – Mieczysław Fiodorow, polski aktor (zm. 2011)
1949 – Jacek Namieśnik, polski chemik (zm. 2019)
1951:
    Ireneusz Nowacki, polski perkusista, członek zespołów: Recydywa, Cross i Romuald i Roman (zm. 2017)
    Bogusław Zych, polski florecista (zm. 1995)
1953:
    Alina Kalicka-Kraj, polska pilotka (zm. 2019)
    Zbigniew Leraczyk, polski aktor (zm. 2020)
1954:
    Waldemar Polczyński, polski technik budowlany, polityk, poseł na Sejm RP
    Witold Walo, polski sztangista
1957:
    Tadeusz Filipek, polski grafik, malarz (zm. 2010)
    Krzysztof Stefaniak, polski strzelec sportowy, trener
    Grzegorz Szpyrka, polski lekarz, samorządowiec, wicemarszałek województwa śląskiego
1958:
    Elżbieta Czerwińska-Sofulak, polska aktorka
    Agnieszka Różycka, polska scenarzystka filmowa
1959 – Adam Rapacki, polski nadinspektor policji, urzędnik państwowy
1960:
    Grzegorz Banaś, polski polityk, wojewoda świętokrzyski, senator RP
    Dorota Zamojska-Mędrzecka, polska historyk (zm. 2013)
1961 – Jakub Sito, polski historyk sztuki
1963:
    Zbigniew Nowak, polski przedsiębiorca, polityk, poseł na Sejm RP
    Zbigniew Sosnowski, polski nauczyciel, polityk, samorządowiec, urzędnik państwowy
1968:
    Paweł Janowski, polski historyk, teolog
    Piotr Zelt, polski aktor
1971:
    Barbara Hajcel, polska kajakarka
    Michał Rogacki, polski kompozytor, autor piosenek
1973:
    Robert Lis, polski piłkarz ręczny, trener
    Robert Mioduszewski, polski piłkarz, bramkarz
1974 – Michał Kowalski, polski aktor
1975:
    Renata Kijowska, polska dziennikarka
    Olga Woźniak, polska dziennikarka naukowa
1976:
    Dorota Fiut, polska lekkoatletka, biegaczka średniodystansowa
    Adam Kaczanowski, polski poeta, prozaik
    Wioletta Śląska-Zyśk, polska działaczka samorządowa, wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego
1978:
    Anna Jesień, polska lekkoatletka, płotkarka
    Łukasz Konarski, polski politolog, samorządowiec, prezydent Zawiercia
    Daniel Pliński, polski siatkarz
1986 – Zuzanna Trzcińska, polska wioślarka
1991 – Karolina Mor, polska lekkoatletka, oszczepniczka
1993 – Adrianna Płaczek, polska piłkarka ręczna, bramkarka
1996 – Marta Śrutwa, polska akrobatka

Zmarli 10 grudnia:

1339 – Jadwiga Bolesławówna, żona Władysława Łokietka, w latach 1320–1333 królowa Polski, matka Kazimierza III Wielkiego (ur. ok. 1266 lub później)
1700 – Tomasz Bogoria Skotnicki, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy chełmiński (ur. ok. 1641)
1739 – Józef Michał Karp, polski duchowny katolicki, biskup żmudzki (ur. 1679)
1768 – Jan Bielski, polski jezuita, historyk, dramaturg (ur. 1714)
1804 – Michał Kosmowski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gnieźnieński (ur. 1725)
1820 – Zachariasz Niemczewski, polski matematyk (ur. 1766)
1850 – Józef Bem, polski generał, uczestnik powstania listopadowego i Wiosny Ludów (ur. 1794)
1873 – Ludwik Brzozowski, polski prozaik, poeta, uczestnik powstania styczniowego (ur. 1833)
1884 – August Mosbach, polski historyk, publicysta pochodzenia żydowskiego (ur. 1817)
1887 – Henryk Janko, polski ziemianin, polityk, wojskowy, uczestnik powstania listopadowego, Wiosny Ludów i powstania styczniowego (ur. 1807)
1932 – Adam Kryński, polski językoznawca (ur. 1844)
1934 – Jan Brejski, polski działacz narodowy i polonijny, dziennikarz, wydawca, polityk, poseł na Sejm Ustawodawczy, wojewoda pomorski (ur. 1863)
1936 – Leon Wasilewski, działacz i teoretyk PPS, dyplomata, historyk i publicysta, ojciec Wandy Wasilewskiej, działaczki komunistycznej (ur. 1870)
1939 – Henryka Frenkel, polska lekarka pediatra pochodzenia żydowskiego (ur. 1880)
1943 – Alfred Lampe, polski działacz robotniczy i komunistyczny, publicysta pochodzenia żydowskiego (ur. 1900)
1947 – Władysław Marcinkowski, polski rzeźbiarz (ur. 1858)
1953 – Lucyna Messal, polska aktorka, śpiewaczka, tancerka, primadonna operetki warszawskiej (ur. 1886)
1954 – Jerzy Lande, polski prawnik, fotograf, taternik (ur. 1886)
1959 – Andrzej Sołtan, polski fizyk jądrowy, twórca i pierwszy dyrektor Instytutu Badań Jądrowych (ur. 1897)
1965 – Michał Grażyński, polski kapitan rezerwy piechoty, polityk, wojewoda śląski, minister informacji (ur. 1890)
1970 – Stanisław Nadzin, polski dziennikarz, tłumacz (ur. 1914)
1982 – Tomasz Hopfer, polski dziennikarz sportowy (ur. 1935)
1983:
    Hilary Chełchowski, polski polityk, wicepremier (ur. 1908)
    Stefan Straszewicz, polski matematyk (ur. 1889)
1985 – Ewa Kołaczkowska, polska pisarka, tłumaczka (ur. 1910)
1992 – Ignacy Loga-Sowiński, polski polityk, działacz komunistyczny i związkowy, od lat 30. związany z ruchem komunistycznym; w PRL m.in. członek KC PZPR i Rady Państwa (ur. 1914)
1996 – Maryna Zagórska, polska tłumaczka literatury pięknej, współpracowniczka Komitetu Obrony Robotników, żona poety Jerzego Zagórskiego; Sprawiedliwa wśród Narodów Świata (ur. 1906)
2003:
    Bonifacy Dymarczyk, polski aktor, reżyser teatralny, kabareciarz (ur. 1951)
    Janusz Pajewski, polski historyk (ur. 1907)
2006:
    Włodzimierz Rzeczycki, polski aktor (ur. 1916)
    Kazimierz Schilling, polski astronom (ur. 1943)
2007:
    Leonard Duszeńko, polski leśnik, działacz opozycji antykomunistycznej (ur. 1931)
    Andrzej Rogalski, polski piłkarz (ur. 1951)
2009 – Henryk Groszyk, polski prawnik (ur. 1926)
2010:
    Czesław Budzyński, polski poeta, prozaik, dyplomata (ur. 1932)
    Mieczysław Krajewski, polski ekonomista, polityk (ur. 1932)
2011 – Mirosław Schlief, polski siatkarz (ur. 1930)
2012:
    Ludwik Górski, polski chemik (ur. 1924)
    Krzysztof Zalewski, polski historyk, dziennikarz (ur. 1966)
2015 – Zygmunt Piekacz, polski rzeźbiarz, pedagog (ur. 1936)
2016:
    Stefania Biegun, polska biegaczka narciarska (ur. 1935)
    Zbigniew Jurewicz, polski generał brygady, doktor nauk wojskowych (ur. 1922)
    Marek Kordzik, polski duchowny, biskup i zwierzchnik Kościoła Starokatolickiego w RP (ur. 1955)
    Robert Stiller, polski pisarz, tłumacz (ur. 1928)
2017 – Alfred Baron, polski konstruktor lotniczy (ur. 1932)
2018:
    Jan Chwałczyk, polski malarz, rzeźbiarz (ur. 1924)
    Janusz Sent, polski kompozytor, pianista (ur. 1936)
    Stanisław Wierzbicki, polski wioślarz (ur. 1959)
2019 – Adam Słodowy, polski major, popularyzator majsterkowania, prowadzący program „Zrób to sam” w Telewizji Polskiej (ur. 1923)