<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 15 lipca:

1227 – Książę Władysław Odonic władający w północnej Wielkopolsce pokonał w bitwie pod Ujściem wojska swojego stryja, księcia wielkopolskiego Władysława III Laskonogiego.
1410 – Wielka wojna: pod Grunwaldem wojska polsko-litewskie, wspierane przez oddziały ruskie, czeskie i tatarskie, pod wodzą króla Władysława Jagiełły pokonały wojska Zakonu Krzyżackiego. Była to jedna z największych bitew średniowiecza.
1419 – Pod Czerwińskiem zawarte zostało antykrzyżackie przymierze pomiędzy Polską i Litwą a Danią, Szwecją i Norwegią (połączonymi personalną unią kalmarską). Król Władysław II Jagiełło i wielki książę Witold zobowiązali się do udzielenia pomocy królowi Erykowi Pomorskiemu w walce z zakonem krzyżackim na terenie Prus i Inflant. Układ ten nie został nigdy ratyfikowany i jego postanowienia nie zostały zastosowane w praktyce.
1469 - Między mieszkańcami Białogardu i Świdwina doszło do tzw.wojny o krowę .
1479 – Biskup warmiński Mikołaj Tungen, który w porozumieniu z zakonem krzyżackim i królem Węgier Maciejem Korwinem wszczął wojnę przeciwko Polsce, na Sejmie w Piotrkowie ukorzył się przed królem Kazimierzem IV Jagiellończykiem i otrzymał przebaczenie. Tego samego dnia zawarto układ na mocy którego Tungen zachował swój urząd, a kapituła warmińska utrzymała prawo elekcji biskupa, ale ta kandydatura miała być konsultowana z królem.
1646 – Została koronowana Ludwika Maria Gonzaga, żona Władysława IV Wazy, a następnie Jana II Kazimierza Wazy.
1809 – Wojna polsko-austriacka: wojska polskie pod wodzą Józefa Poniatowskiego zdobyły Kraków.
1818 – Odbyło się uroczyste wręczenie Senatowi i Zgromadzeniu Reprezentantów konstytucji Wolnego Miasta Krakowa.
1888 – Z inicjatywy Władysława Żeleńskiego powstała krakowska Akademia Muzyczna.
1895 – We Lwowie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Przegląd Wszechpolski”.
1899 – W luterańskim kościele w Paproci Dużej na Podlasiu Józef Piłsudski poślubił Marię Juszkiewicz.
1902 – W Krakowie Władysław Stanisław Reymont poślubił Aurelię Szabłowską z domu Schatzschnejder.
1903 – Wielka powódź we Wrocławiu.
1910 – Z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem w Krakowie został odsłonięty ufundowany przez Ignacego Jana Paderewskiego Pomnik Grunwaldzki, co stało się okazją do wielkiej manifestacji patriotycznej. Podczas uroczystości po raz pierwszy wykonano publicznie Rotę z tekstem Marii Konopnickiej i muzyką Feliksa Nowowiejskiego.
1919 – Wojna polsko-ukraińska: wojska polskie pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego zajęły ponownie Czortków (obecnie na Ukrainie).
1920:
    Odbył się pierwszy lot (poniemieckim wodnosamolotem) lotnictwa polskiego nad Bałtykiem.
    Sejm Ustawodawczy uchwalił Statut Organiczny Województwa Śląskiego.
    W trakcie konferencji w Spa polski rząd zgodził się przyjąć decyzje Rady Najwyższej Ententy w sprawie granic litewskich, przyszłości wschodniej Galicji, sprawy cieszyńskiej i przyszłego traktatu polsko-gdańskiego.
1924 – Po poszerzeniu granic miasta liczba mieszkańców Katowic przekroczyła 100 tys.
1934 – W trakcie przebudowy runęła wieża opolskiego Ratusza.
1938 – W Wołczynie (obecnie Białoruś) pochowano sprowadzone z Leningradu prochy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, które po 140 latach powróciły do Polski. Na polecenie władz II Rzeczypospolitej odbyło się to jednak w tajemnicy i bez żadnych uroczystości.
1941:
    W Kolnie na Podlasiu Niemcy rozstrzelali 16 Żydów, których zwłoki pogrzebano wraz ze zburzonym pomnikiem Lenina, wzniesionym na rynku podczas okupacji sowieckiej.
    W Kostopolu na Wołyniu ukraińscy nacjonaliści z grupy marszowej OUN-B wraz z Niemcami zamordowali około 100 Żydów i 50 Polaków.
1943:
    Utworzono Kierownictwo Walki Podziemnej – ośrodek dyspozycyjny Komendy Głównej AK.
    W Lesie Pilickim pod Bielskiem Podlaskim Niemcy rozstrzelali 49 mieszkańców miasta.
    W lesie pod Grajewem Niemcy rozstrzelali 180 mieszkańców miasta.
    W lesie pod wsią Jeziorko Niemcy rozstrzelali aresztowanych rankiem 52 zakładników spośród inteligencji miasta Łomży.
    W ruinach warszawskiego getta Niemcy rozstrzelali od 260 do 300 Polaków i Żydów.
1945:
    Założono klub piłkarski Stomil Olsztyn.
    Założono klub sportowy Warmia Olsztyn.
1955 – Polska zakupiła licencję radzieckiego czołgu T-54A, producentem którego zostały Zakłady Mechaniczne „Bumar-Łabędy” w Gliwicach.
1956 – We Wrocławiu odsłonięto sprowadzony ze Lwowa pomnik Aleksandra Fredry.
1959 – W Sosnowcu elektryk Stanisław Jaros usiłował dokonać zamachu na konwój z Władysławem Gomułką i Nikitą Chruszczowem.
1960 – W Łodzi odbył się pierwszy publiczny pokaz filmu historycznego Krzyżacy według powieści Henryka Sienkiewicza i w reżyserii Aleksandra Forda. Oficjalna premiera miała miejsce 2 września tego roku.
1961 – Sejm przyjął ustawę o nowym systemie oświaty i wychowania, która usunęła ze szkół naukę religii; reforma wprowadzała też ośmioklasową szkołę podstawową.
1963 – We Wrocławiu ogłoszono stan pogotowia w związku z wybuchem epidemii ospy prawdziwej.
1969 – Ogłoszono amnestię.
1979:
    Henryk Charucki wygrał 36. Tour de Pologne.
    Ogłoszono amnestię.
1980 – Lubelski Lipiec: rozpoczął się strajk lubelskich kolejarzy.
1987 – Sejm PRL przyjął ustawę o Rzeczniku Praw Obywatelskich.
1988 – W Warszawie rozpoczął się szczyt Układu Warszawskiego.
1995 – W Czymanowie koło Wejherowa rozpoczął się pierwszy Przystanek Woodstock.
2010 – Obchody 600-lecia bitwy pod Grunwaldem.

Urodzili się 15 lipca:

1478 – Barbara Jagiellonka, królewna polska, księżna Saksonii (zm. 1534)
1648 – Hieronim Wierzbowski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy i administrator diecezji poznańskiej (zm. 1712)
1787 – (lub 14 lipca) Jakub Szela, polski przywódca chłopski (zm. 1860)
1791 – Lewi Lesser, polski kupiec pochodzenia żydowskiego (zm. 1870)
1804 – Henryk Krasiński, polski pisarz, uczestnik powstania listopadowego, emigrant (zm. 1876)
1820 – Jędrzej Wala (starszy), polski przewodnik tatrzański (zm. 1896)
1831 – Bonawentura Toeplitz, polski przemysłowiec pochodzenia żydowskiego (zm. 1905)
1847 – Henryk Dziedzicki, polski biolog, entomolog, lekarz (zm. 1921)
1854 – (lub 14 lipca)Jacek Malczewski, polski malarz rysownik, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu polskiego; jego najwybitniejsze prace to „Melancholia”, „Błędne koło”, „Chrystus i samarytanka”; pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie (zm. 1929)
1856 – Józef Higersberger, polski polityk, prawnik, minister sprawiedliwości (zm. 1921)
1858 – Mieczysław Frenkiel, polski aktor, wybitny odtwórca ról w sztukach Moliera i Aleksandra Fredry, Maciej Boryna w pierwszej polskiej ekranizacji „Chłopów” (zm. 1935)
1865 – Wacław Bębnowski, polski rzeźbiarz (zm. 1945)
1871 – Henryk Arctowski, polski geofizyk, geograf, podróżnik, badacz polarny (zm. 1958)
1890 – Irena Łuczyńska-Szymanowska, polska malarka (zm. 1966)
1892:
    Włodzimierz Steyer, polski kontradmirał, w czasie wojny obronnej 1939 r. dowódca Rejonu Umocnionego Hel; następnie do 1945 r. w niemieckiej niewoli w oflagu Woldenberg; po wojnie dowódca Marynarki Wojennej (1947–1950) (zm. 1957)
    Stefan Konieczniak, polski działacz komunistyczny (zm. 1968)
1893 – Włodzimierz Antoniewicz, polski archeolog (zm. 1973)
1894 – Tadeusz Sendzimir, polski inżynier, wynalazca (zm. 1989)
1900 – Antoni Cejzik, polski lekkoatleta, wieloboista, żołnierz (zm. 1939)
1901:
    Ziemowit Szuman, polski malarz (zm. 1976)
    Ludwik Tyrowicz, polski grafik (zm. 1958)
    Marian Tyrowicz, polski historyk (zm. 1989)
1904:
    Aleksander Kiryluk, polski działacz komunistyczny (zm. 1984)
    Marian Wyrzykowski, polski aktor, reżyser, pedagog, żołnierz kampanii 1939 r. i Powstania Warszawskiego; przez wiele lat związany z Teatrem Polskim w Warszawie (zm. 1970)
1905 – Tadeusz Wawrzynowicz, polski skrzypek, pedagog i działacz muzyczny (zm. 1985)
1906 – Maria Frankowska, polska etnolog, muzealniczka (zm. 1996)
1908:
    Jan Anasiewicz, polski kapitan artylerii (zm. 1940)
    Antoni Wrzosek, polski geograf (zm. 1983)
    Henryk Zygalski, polski matematyk, kryptolog, wynalazca koncepcji płacht Zygalskiego, dzięki którym on oraz Marian Rejewski i Jerzy Różycki złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma” (zm. 1978)
1909:
    Dina Halpern, polska aktorka pochodzenia żydowskiego (zm. 1989)
    Roman Zambrowski, polski pułkownik, działacz państwowy, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1977)
1912 – Roman Banach, polski operator, realizator, montażysta, reżyser, scenarzysta, żołnierz, uczestnik powstania warszawskiego (zm. 1966)
1913:
    Stefan Dembicki, francuski piłkarz pochodzenia polskiego (zm. 1985)
    Jerzy Jankiewicz, polski major pilot (zm. 1942)
    Jerzy Maciuszko, polski historyk, krytyk literacki (zm. 2011)
    Abraham Suckewer, polsko-izraelski prozaik, poeta (zm. 2010)
1914:
    Bolesław Jackiewicz, polski major, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1982)
    Czesław Twardzik, polski poeta, polityk (zm. 1979)
1916 – Jan Łubniewski, polski żandarm wojskowy, poeta (zm. 2010)
1918:
    Jan Czarny, polski poeta, prozaik, tłumacz (zm. 1985)
    Michał Nadel, polski adwokat, działacz społeczności żydowskiej (zm. 2014)
    Lidia Zamkow, polska aktorka, reżyserka teatralna, pedagog; jako aktorka debiutowała w 1944 roku w Krakowie w sztuce „Freuda teoria snów” Antoniego Cwojdzińskiego, jej debiutem reżyserskim była „Omyłka” wg Bolesława Prusa zrealizowana w 1948 roku w Teatrze Powszechnym TUR (zm. 1982)
1920 – Antoni Paszkowski, polski rolnik, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1997)
1923:
    Zbigniew Rogowski, polski dziennikarz, publicysta, krytyk filmowy, korespondent (zm. 2007)
    Andrzej Zahorski, polski historyk, varsavianista (zm. 1992)
    Krzysztof Zborowski, polski sierżant podchorąży, uczestnik powstania warszawskiego (zm. 1944)
    Anna Włodarczyk, polska florecistka (zm. 2003)
1927 – Krystyna Broll-Jarecka, polska poetka (zm. 2011)
1929:
    Małgorzata Leśniewska, polska aktorka (zm. 2019)
    Michał Pietrzak, polski prawnik
1930 – Gustaw Koliński, polski aktor, tłumacz (zm. 2006)
1934 – Barbara Sosgórnik, polska lekkoatletka, biegaczka
1936:
    Krystyna Chojnowska-Liskiewicz, polska żeglarka, projektantka i konstruktorka okrętów jako pierwsza kobieta samotnie opłynęła Ziemię (1976–1978)
    Tadeusz Walasek, polski bokser, siedmiokrotny mistrz Polski, mistrz Europy w wadze średniej, dwukrotny medalista olimpijski (zm. 2011)
1937 – Henryk Szymczak, polski fizyk
1938:
    Antoni Kawałko, polski malarz, grafik
    Bogdan Potocki, polski aktor (zm. 2013)
1940 – Paweł Cieślik, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy koszalińsko-kołobrzeski
1942 – Jerzy Kossela, polski gitarzysta, wokalista, kompozytor, autor tekstów, członek zespołu Czerwone Gitary (zm. 2017)
1945 – Henryk J. Kozak, polski poeta, prozaik
1946 – Wojciech Wąsikiewicz, polski piłkarz, trener (zm. 2015)
1948 – Józef Wesołowski, polski duchowny katolicki, biskup, nuncjusz apostolski (zm. 2015)
1952:
    Witold Graboś, polski polityk, urzędnik państwowy
    Włodzimierz Kiniorski, polski muzyk, kompozytor
1953 – Maciej Dejczer, polski reżyser i scenarzysta filmowy, twórca filmów „300 mil do nieba”, „Bandyta”.
1954:
    Czesław Biliński, polski koszykarz
    Andrzej Tadeusz Kijowski, polski teatrolog, krytyk literacki i teatralny, poeta, publicysta
1955:
    Anna Iwaszkiewicz, polska producentka filmowa (zm. 2008)
    Kazimierz Smoliński, polski samorządowiec, polityk, poseł na Sejm RP
1956 – Henryk Kowalczyk, polski nauczyciel, samorządowiec, polityk, minister środowiska
1957 – Marek Zybura, polski historyk literatury i kultury, komparatysta, tłumacz
1958 – Marlena Drozdowska, polska piosenkarka
1960 – Tomasz Olszewski, polski kompozytor, autor tekstów, pieśniarz, dziennikarz
1962:
    Marek Jan Chodakiewicz, polski historyk
    Aleksander Żywiecki, polski malarz
1964 – John Brzenk, amerykański armwrestler pochodzenia polskiego
1966:
    Daniel Lipinski, amerykański polityk pochodzenia polskiego, kongresman ze stanu Illinois
    Leszek Miklas, polski działacz piłkarski
1969 – Dariusz Guzowski, polski lekkoatleta, ultramaratończyk
1971 – Mariusz Śrutwa, polski piłkarz
1972:
    Henryk Bałuszyński, polski piłkarz (zm. 2012)
    Milan Ušák, polski prawnik, samorządowiec, burmistrz Siechnic
    Paweł Zygmunt, polski łyżwiarz szybki
1975 – Edyta Dobrzyńska, polska piłkarka ręczna
1978:
    Tomasz Rempała, polski żużlowiec
    Przemysław Wipler, polski polityk, poseł na Sejm RP
1980 – Edward Barsegjan, polski zapaśnik pochodzenia ormiańskiego
1981 – Tomasz Błasiak, polski aktor
1984 – Sylwia Ejdys, polska lekkoatletka, biegaczka średniodystansowa
1987 – Stanisław Drzewiecki, polski pianista
1988 – Renata Knapik-Miazga, polska szpadzistka
1989 – Agata Zwiejska, polska pływaczka
1990 – Anna Dowgiert, polska pływaczka

Zmarli 15 lipca:

1625 – Samuel Dambrowski, polski duchowny luterański, pisarz religijny (ur. 1577)
1651 – Łukasz Górnicki, polski duchowny katolicki, kanonik wileński i warmiński, prepozyt kapituły warmińskiej, sekretarz królewski (ur. 1585)
1854 – Franciszek Lewiński, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy janowski (ur. 1783)
1861 – Adam Jerzy Czartoryski, polski polityk, prozaik, poeta, mecenas sztuki, minister spraw zagranicznych Rosji (1804–1806). W Królestwie Polskim członek Rady Administracyjnej i senator-wojewoda. W czasie Powstania Listopadowego prezes Rządu Narodowego. Na emigracji przywódca obozu Hotelu Lambert (ur. 1770)
1876 – Aleksander Fredro, polski komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, wolnomularz, autor m.in. „Zemsty”, „Ślubów panieńskich”, „Dożywocia” i pamiętnika „Trzy po trzy”. Żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, uczestnik kampanii rosyjskiej 1812 r. (ur. 1793)
1898 – Stanisław Olszewski, polski przedsiębiorca, inżynier, pionier spawalnictwa, wynalazca, filantrop (ur. 1852)
1909 – Edward Korniłowicz, polski psychiatra (ur. 1847)
1911 – Albert Mendelsburg, polski finansista, bankier, polityk pochodzenia żydowskiego (ur. 1828)
1914 – Juliusz Ripper, polski admirał floty austro-węgierskiej (ur. 1847)
1915 – Ludwik Grossman, polski kompozytor, dyrygent, pianista (ur. 1835)
1918 – August Bálasits, polski prawnik, polityk (ur. 1844)
1920 – Stanisław Jan Skarżyński, polski porucznik pilot (ur. 1897)
1924 – Jan Żyznowski, polski pisarz, krytyk, malarz, scenograf (ur. 1889)
1931:
    Władysław Bortkiewicz, polski matematyk (ur. 1868)
    Stanisław Dobrzycki, polski historyk literatury, slawista (ur. 1875)
1933 – Karol Lanckoroński, polski historyk sztuki (ur. 1848)
1934 – Bronisław Majewski, polski generał lekarz (ur. 1853)
1935 – Czesław Mączyński, polski pułkownik artylerii, historyk, nauczyciel, polityk, poseł na Sejm RP (ur. 1881)
1936 – Aleksandr Karpinski, rosyjski geolog, petrograf, paleontolog pochodzenia polskiego (ur. 1847)
1938 – Stanisław Kuliński, polski lekarz, uczestnik powstania wielkopolskiego (ur. 1885)
1942:
    Stefan Downar, polski duchowny katolicki, działacz społeczny, polityk, poseł na Sejm RP (ur. 1886)
    Leon Kmiotek, polski major piechoty (ur. 1889)
    Ludwik Wasilkowski, polski duchowny katolicki, teolog (ur. 1890)
1943 – Antoni Beszta-Borowski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (ur. 1880)
1948 – Bolesław Budelewski, polski żołnierz podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego (ur. 1910)
1964 – Stanisław Żaryn, polski architekt, urbanista, konserwator zabytków (ur. 1913)
1965 – Józef Oksiutycz, polski kolarz torowy (ur. 1904)
1972 –
    Włodzimierz Kurec, polski pilot, kierowca rajdowy, przemysłowiec (ur. 1909)
1978:
    Paweł Łysek, polski pisarz, etnograf (ur. 1914)
    Stanisław Sznajder, polski polityk, poseł na Sejm PRL (ur. 1916)
1985 – Józef Banek, polski księgowy, agent AK (ur. 1892)
1989 – Maria Kuncewiczowa, polska pisarka, autorka „Dwóch księżyców” i „Cudzoziemki”, laureatka Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury (ur. 1895)
1990 – Juliusz Slaski, polski antropolog, dziennikarz, alpinista (ur. 1920)
1997 – Ewa Żygulska, polska malarka, żołnierz AK (ur. 1924)
1998 – Kazimierz Lis, polski piłkarz (ur. 1910)
2001 – Władysław Niemirski, polski architekt zieleni, malarz (ur. 1914)
2007 – Marek Motas, polski reżyser dźwięku, kompozytor, autor tekstów, satyryk (ur. 1945)
2008 – Stefan Csorich, polski hokeista (ur. 1921)
2009 – Maria Pogonowska, polska fizyk pochodzenia żydowskiego (ur. 1897)
2010:
    Zdzisław Kwiatkowski, polski generał brygady (ur. 1924)
    Jacek Moczydłowski, polski producent filmowy (ur. 1937)
2011 – Witold Starecki, polski reżyser filmowy, twórca filmów dokumentalnych (ur. 1947)
2012:
    Zenon Bester, polski śpiewak operowy i musicalowy (bas-baryton) (ur. 1937)
    Aleksander Merker, polski prawnik, polityk, urzędnik (ur. 1924)
2014 – Mieczysław Sawczuk, polski prawnik, nauczyciel akademicki (ur. 1930)
2015 – Leszek Rózga, polski malarz, grafik, pedagog (ur. 1924)
2016 – Alicja Zommer, polska aktorka (ur. 1931)
2018:
    Roman Korynt, polski piłkarz (ur. 1929)
    Justyn Sandauer, polski konstruktor lotniczy (ur. 1924)
    Leszek Tórz, polski hokeista na trawie (ur. 1959)
2019 – Teodor Juszkiewicz, polski lekarz weterynarii, farmakolog, toksykolog (ur. 1922)