<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 19 października:

1466 – Zawarto polsko-krzyżacki II pokój toruński na mocy którego Pomorze Gdańskie wraz z Warmią pozostały przy Polsce i utworzyły Prusy Królewskie.
1595 – Wyprawa Jana Zamoyskiego do Mołdawii: rozpoczęła się I bitwa pod Cecorą.
1655 – Potop szwedzki: król Karol X Gustaw wkroczył na czele szwedzkiego wojska do zdobytego Krakowa.
1670 – W warszawskiej kolegiacie św. Jana odbyła się koronacja na królową Polski Elżbiety Habsburżanki, żony Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
1770 – Nieudany atak konfederatów barskich na zajmowany przez wojska rosyjskie Poznań.
1798 – Papież Pius VI bullą Ad universam agri Dominici curam erygował diecezję warszawską.
1844 – Otwarto odcinek kolei dolnośląsko-marchijskiej między Wrocławiem a Legnicą.
1918:
Powołano Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego.
We Lwowie powołano Ukraińską Radę Narodową.
1926 – Lwowski okręgowy kurator szkolny Stanisław Sobiński został zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów.
1927 – Założono Aeroklub Warszawski.
1928 – Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej w Toruniu przemianowano na Szkołę Podchorążych Marynarki Wojennej.
1947 – Z połączenia sąsiadujących Stoczni Nr 1 i Stoczni Nr 2 powstała Stocznia Gdańska.
1956 – Październik 1956: rozpoczęło się VIII Plenum KC PZPR na którego obrady bez uprzedzenia przybyła delegacja radziecka na czele z Nikitą Chruszczowem. W kierunku Warszawy zaczęły się przesuwać stacjonujące w Polsce oddziały Armii Radzieckiej.
1970 – Premiera komedii filmowej Rejs w reżyserii Marka Piwowskiego.
1974 – Zainaugurowała działalność Filharmonia Kaliska.
1980 – Wietnamski pianista Đặng Thái Sơn został zwycięzcą X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.
1984 – W pobliżu Górska pod Toruniem został uprowadzony i zamordowany ksiądz Jerzy Popiełuszko.
1985 – 19-letni student Uniwersytetu Gdańskiego Marcin Antonowicz został ciężko pobity przez funkcjonariuszy MO w Olsztynie, wskutek czego zmarł 2 listopada w szpitalu.
1987 – Premiera filmu W zawieszeniu w reżyserii Waldemara Krzystka.
1990 – Rozpoczął działalność ośrodek regionalny TVP Rzeszów.
1997 – Dwóch posłów AWS zawiesiło nocą w sali obrad tzw. krzyż sejmowy.
2001 – Leszek Miller został premierem RP.
2005 – Kazimierz Marcinkiewicz został desygnowany na urząd premiera RP.
2010 – W okręgowym biurze poselskim PiS w Łodzi 62-letni Ryszard Cyba zastrzelił Marka Rosiaka, asystenta deputowanego do PE Janusza Wojciechowskiego i ciężko zranił nożem Pawła Kowalskiego, asystenta posła na Sejm RP Jarosława Jagiełły.
2017 – W geście protestu przeciw polityce PiS na placu Defilad w Warszawie podpalił się 54-letni chemik i szkoleniowiec Piotr Szczęsny. Zmarł 10 dni później w szpitalu.

Urodzili się 19 października:

1766 – Tadeusz Mostowski, polski literat, publicysta, wydawca, krytyk literacki, polityk (zm. 1842)
1834 – Ferdynand Radziwiłł, polski książę, polityk (zm. 1926)
1850 – Edward Janusz, polski porucznik w służbie austro-węgierskiej, fotograf (zm. 1914)
1858 – Piotr Brukalski, polski architekt (zm. 1932)
1865 – Stanisław Sokołowski, polski leśnik (zm. 1942)
1871:
    Karol Adwentowicz, polski aktor (zm. 1958)
    Ludwik Wittchen, polski działacz polonijny (zm. 1942)
1876 – Wołodymyr Zahajkewycz, polski polityk narodowości ukraińskiej, wicemarszałek Sejmu RP (zm. 1949)
1880 – Armin Horowitz, polski malarz (zm. 1965)
1888 – Stanisław Rzecki, polski rzeźbiarz, malarz, grafik, scenograf (zm. 1972)
1890 – Konstanty Pągowski, polski aktor (zm. 1967)
1895 – Dmitrij Mostowienko, radziecki i polski generał (zm. 1975)
1898 – Mieczysław Szczuka, polski artysta plastyk (zm. 1927)
1899 – Irena Netto, polska aktorka (zm. 1992)
1900 – Bronisław Górski, polski nauczyciel, porucznik rezerwy (zm. 1940)
1901 – Aleksander Maliszewski, polski dramaturg, prozaik, krytyk teatralny i filmowy, tłumacz (zm. 1978)
1904:
    Stanisław Hoszowski, polski historyk (zm. 1987)
    Adam Stalony-Dobrzański, polski malarz, grafik, konserwator dzieł sztuki (zm. 1985)
1905 – Franciszek Murawski, polski działacz ludowy, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1980)
1907 – Wilhelm Wichurski, polski aktor (zm. 1979)
1908:
    Wacław Krzywiec, polski komandor porucznik (zm. 1956)
    Zofia Lissa, polska muzykolog (zm. 1980)
1909 – Zdzisław Raabe, polski zoolog, dziennikarz (zm. 1972)
1911 – Roman Mann, polski scenograf filmowy, architekt, malarz, rysownik, pedagog (zm. 1960)
1912 – Rafał Grzondziel, polski duchowny katolicki (zm. 1998)
1918 – Michał Chmielowiec, polski poeta, prozaik, krytyk literacki (zm. 1974)
1919:
    Helena Kołakowska-Przełomiec, polska prawniczka (zm. 2010)
    Józef Łodyński, polski aktor (zm. 1984)
1920 – Włodzimierz Parachoniak, polski petrograf, nauczyciel akademicki (zm. 1997)
1921:
    Bogusław Klimczuk, polski kompozytor, pianista, dyrygent (zm. 1974)
    Sylwester Zawadzki, polski prawnik, polityk, minister sprawiedliwości, poseł na Sejm RP (zm. 1999)
1922 – Henryk Błachnio, polski malarz (zm. 2013)
1925:
    Czesław Kiszczak, funkcjonariusz Informacji Wojskowej, od 1973 r. szef wywiadu wojskowego, jednocześnie zastępca szefa Sztabu Generalnego WP (1978); w latach 1979–1981 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej; od lipca 1981 do 1990 r. pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych; należał do najbliższych współpracowników gen. Wojciecha Jaruzelskiego; współautor stanu wojennego, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), odpowiedzialny za represje stosowane wobec polskiego społeczeństwa; w latach 1986–1989 członek BP KC PZPR; jeden z inicjatorów rozmów okrągłego stołu; desygnowany na premiera w lipcu 1989 r., nie zdołał utworzyć rządu; w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego pełnił funkcję wicepremiera; w lipcu 1990 r. ustąpił ze stanowiska (zm. 2015)
    Mieczysław Staner, polski pisarz pochodzenia żydowskiego (zm. 2003)
1926 – Stanisław Gorgolewski, polski fizyk, astronom (zm. 2011)
1929:
    Henryk Grabowski, polski lekkoatleta, skoczek w dal (zm. 2012)
    Stanisław Pytko, polski inżynier, tribolog (zm. 2018)
1930 – Piotr Myszkowski, polski polityk, prezydent Żyrardowa, wojewoda skierniewicki (zm. 1991)
1931:
    Maria Adamska, polska lekkoatletka, sprinterka
    Danuta Ronczewska, polska lekkoatletka (zm. 2019)
1932 – Adolf Wróbel, polski hokeista (zm. po 1986)
1935 – Andrzej Jastrzębiec-Kozłowski, polski poeta, autor tekstów piosenek (zm. 2009)
1936 – Franciszek Guz, polski polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 2015)
1937:
    Teresa Ciepły, polska lekkoatletka, sprinterka, trzykrotna medalistka olimpijska, rekordzistka świata i Europy (zm. 2006)
    Fryderyk Monica, polski piłkarz (zm. 1983)
1940 – Jerzy Kulej, polski bokser, dwukrotny mistrz olimpijski – z Tokio (1964) i Meksyku (1968), komentator sportowy (zm. 2012)
1945 – Stanisław Grędziński, polski lekkoatleta, sprinter
1946 – Andrzej Krasiński, polski fizyk
1948 – Stanisław Ryszard Burzyński, polski piłkarz, bramkarz (zm. 1991)
1949 – Stanisław Gądecki, polski duchowny katolicki, arcybiskup metropolita poznański
1950 – Petko Christow, bułgarski duchowny katolicki, biskup nikopolski (zm. 2020)
1951 – Ryszard Sobok, polski masowy morderca (zm. 1984)
1952 – Włodzisław Giziński, polski lekarz, samorządowiec, wicemarszałek województwa kujawsko-pomorskiego
1953 – Ludwik Janion, polski poeta, prozaik
1955 – Jan Sobczyk, polski fizyk
1957:
    Jerzy Jakubów, polski malarz, grafik, rzeźbiarz
    Antoni Muracki, polski bard, poeta, tłumacz
1958 – Andrzej Desperak, polski malarz, grafik, pedagog
1960 – Józef Klim, polski nauczyciel, polityk, poseł na Sejm RP
1962:
    Andrzej Bulski, polski dziennikarz (zm. 2007)
    Marek Kordowiecki, polski piłkarz ręczny, trener
    Andrzej Niemirski, polski aktor
1963 – Katarzyna Żak, polska aktorka
1965:
    Marzena Kipiel-Sztuka, polska aktorka
    Piotr Misztal, polski przedsiębiorca, polityk, poseł na Sejm RP
1966 – Andrzej Biedrzycki, polski piłkarz (zm. 2017)
1967 – Beata Mazurek, polska socjolog, polityk, poseł na Sejm RP, eurodeputowana
1969 – Janusz Kulig, polski kierowca rajdowy (zm. 2004)
1970 – Ewa Wachowicz, polska producentka i dziennikarka telewizyjna, zdobywczyni tytułu Miss Polonia, rzecznik prasowy rządu
1975 – Adam Kałaska, polski przedsiębiorca, samorządowiec, polityk, poseł na Sejm RP
1976 – Michał Zadara, polski reżyser teatralny
1977 – Mariusz Zaniewski, polski aktor
1978 – Dominika Maciaszczyk, polska piłkarka
1979 – Dorota Rubin, polska aktorka
1981 – Iwona Sobotka, polska śpiewaczka operowa (sopran)
1984 – Marta Dąbrowska, polska aktorka
1985 – Sabina Bagińska, polska sztangistka
1987 – Ewelina Barej, polska kulturystka
1988 – Aleksandra Hamkało, polska aktorka
1990 – Aleksandra Przepiórka, polska siatkarka
1991 – Patryk Kogut, polski hokeista
1992 – Laura Tomsia, polska siatkarka
1993 – Przemysław Kita, polski piłkarz
1994 – Daria Marciniak, polska koszykarka

Zmarli 19 października:

1335 – Ryksa Elżbieta, córka polskiego króla Przemysła II i Ryksy szwedzkiej; żona Wacława II, królowa czeska i polska (1303–1305) (ur. 1288)
1528 – Mateusz z Szamotuł, polski astronom (ur. ok. 1491)
1605 – Jan Maria Bernardoni, polski jezuita, architekt pochodzenia włoskiego (ur. ok. 1541)
1607 – Sebastian Grabowiecki, polski poeta (ur. ok. 1543)
1789 – Józef Mycielski, polski generał, polityk (ur. 1733)
1806 – Stanisław Zawadzki, polski architekt (ur. 1743)
1813 – Józef Poniatowski, polski książę, generał dywizji, minister wojny i Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji (ur. 1763)
1827 – Polikarp Augustyn Marciejewski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy sejneński (ur. 1761)
1836 – Wawrzyniec Dzieduszycki, polski urzędnik, wojskowy (ur. 1772)
1846 – Władysław Strzelnicki, polski pisarz (ur. 1820)
1850 – Elijahu Rogaler, polski rabin, gaon, filozof, talmudysta (ur. ?)
1864 – Nikodem Bętkowski, polski lekarz, polityk (ur. 1812)
1926 – Stanisław Sobiński, polski pedagog, kurator szkolny, działacz społeczny (ur. 1872)
1939 – Władysław Klimek, polski ziemianin, samorządowiec, polityk, poseł na Sejm RP (ur. 1899)
1941 – Leo Belmont (właściwie Leopold Blumental), założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieśc (ur. 1865)
1942 – Cyryl Ratajski, polski polityk, samorządowiec, prezydent Poznania, minister spraw wewnętrznych, delegat Rządu na Kraj (ur. 1875)
1950 – Eugeniusz Wesołowski, polski architekt (ur. 1874)
1958 – Jan Humpola, polski duchowny katolicki, kapelan prezydenta RP, działacz społeczny, taternik, alpinista (ur. 1889)
1968 – Anatol Stern, polski poeta, prozaik, współtwórca polskiego futuryzmu (ur. 1899)
1969 – Józef Kostrzewski, polski archeolog, muzeolog, współtwórca uniwersytetu w Poznaniu; kierował m.in. badaniami w Biskupinie (ur. 1885)
1970 – Jacek Woszczerowicz, polski aktor, reżyser teatralny (ur. 1904)
1971 – Hieronim Żuczkowski, polski śpiewak, aktor (ur. 1896)
1976 – Zofia Nakoneczna, polska aktorka, modelka (ur. 1910)
1979 – Roman Heck, polski historyk (ur. 1924)
1984 – Jerzy Popiełuszko, polski duchowny katolicki, kapelan „Solidarności”, błogosławiony (ur. 1947)
1987 – Igor Newerly, polski pisarz, współpracownik Janusza Korczaka, w 1932 r. przejął od niego redakcję „Małego Przeglądu”, którą kierował do 1939 r.; w czasie II wojny światowej więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych na Majdanku i w Auschwitz; autor książek „Chłopiec z Salskich Stepów”, „Pamiątka z Celulozy” oraz „Zostało z uczty Bogów” (ur. 1903)
1989 – Jerzy Jurowicz, polski piłkarz, bramkarz (ur. 1920)
1991 – Jan Zieja, kapelan wojskowy w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r. i Powstania Warszawskiego. Naczelny kapelan Szarych Szeregów, współpracownik Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Współtwórca i członek Komitetu Obrony Robotników (ur. 1897)
1997 – Zofia Oraczewska, polska reżyserka, scenografka, scenarzystka filmów animowanych (ur. 1931)
2004 – Urszula Mitręga, polska pianistka, śpiewaczka operowa (alt) (ur. 1948)
2005 – Janusz Kotliński, polski lekkoatleta (ur. 1932)
2008:
    Jacek Bednarski, polski szachista (ur. 1939)
    Józef Wasiołek, polski malarz (ur. 1921)
2009:
    Anna Jurczyńska, polska szachistka (ur. 1926)
    Zdzisław Pakuła, polski ekonomista, polityk, prezes NBP (ur. 1934)
    Miron Pomirski, polski polityk, poseł na Sejm RP (ur. 1941)
2010:
    Andrzej Brzeski, polski muzyk jazzowy i bluesowy, kompozytor (ur. 1944)
    Marek Rosiak, polski pracownik biurowy (ur. 1948)
2011 – Tadeusz Sawicz, polski generał brygady pilot myśliwski biorący udział w Bitwie o Anglię (ur. 1914)
2013 – Witold Nawrocki, polski krytyk i historyk literatury, eseista, tłumacz (ur. 1934)
2014:
    Janusz Gil, polski astronom (ur. 1951)
    Kalman Sultanik, polski działacz syjonistyczny pochodzenia żydowskiego (ur. 1917)
2015 – Mieczysław Pisz, polski piłkarz (ur. 1969)
2016 – Stanisław Komornicki, polski chemik (ur. 1949)
2017:
    Zofia Bartoszewska, polska filolog, redaktor, uczestniczka powstania warszawskiego, działaczka opozycji antykomunistycznej (ur. 1927)
    Bogusław Koprowski, polski aktor (ur. 1940)
2019 – Wiesław Czapiewski, polski major, lekkoatleta, wieloboista, trener (ur. 1960)