<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 19 września:

1410 – Wielka wojna z zakonem krzyżackim: wojska króla Władysława II Jagiełły zakończyły nieudane oblężenie Malborka.
1657 – Zawarto pierwszy z dwóch traktatów wielawsko-bydgoskich, na mocy których Rzeczpospolita zrzekła się zwierzchności lennej nad Prusami Książecymi.
1676 – Wojna polsko-turecka: wojska turecko-tatarskie zdobyły Jezupol.
1794 – Insurekcja kościuszkowska: klęska dywizji gen. Karola Sierakowskiego w bitwie pod Terespolem.
1863 – W Warszawie doszło do nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego gen. Fiodora Berga.
1921 – Utworzono I rząd Antoniego Ponikowskiego.
1929 – Do specjalnej zagrody w Puszczy Białowieskiej z ogrodów zoologicznych w Berlinie i Kopenhadze przywieziono dwa żubry, które dały początek odtwarzanej miejscowej populacji wybitej w trakcie I wojny światowej.
1931 – Premiera filmu "Dziesięciu z Pawiaka" w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego.
1934 – Premiera komedii filmowej "Czy Lucyna to dziewczyna?" w reżyserii Juliusza Gardana.
1939: Kampania wrześniowa:
    Do Gdańska przybył z wizytą Adolf Hitler.
    Polscy saperzy wysadzili w powietrze ułatwiającą celowanie niemieckiej artylerii latarnię morską na Helu.
    Skapitulowała Kępa Oksywska.
    Szarża pod Wólką Węglową.
    W Błoniu pod Warszawa Niemcy rozstrzelali 50 osób, w większości Żydów.
    Zajęcie Wilna przez wojska radzieckie.
1940 – Rotmistrz Witold Pilecki dał się dobrowolnie aresztować Niemcom w łapance ulicznej na Żoliborzu, aby dostać się w celach wywiadowczych do obozu koncentracyjnego Auschwitz. W czasie tej samej łapanki został aresztowany Władysław Bartoszewski.
1944 – 50. dzień powstania warszawskiego: ciężkie walki na Powiślu Czerniakowskim.
1946 – Podczas sztormu na wysokości Karwi zatonął holownik wraz z 11-osobową załogą.
1953 – W fabryce na Żeraniu wyprodukowano pierwszy polski silnik do samochodu FSO Warszawa M-20.
1963 – Zniesiono zarządzoną po wybuchu w mieście epidemii czarnej ospy blokadę Wrocławia.
1966 – Premiera filmu "Piekło i niebo" w reżyserii Stanisława Różewicza.
1980 – Premiery filmów: "Constans" w reżyserii Krzysztofa Zanussiego i "Spokój" w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.
1988 – Rząd Zbigniewa Messnera podał się do dymisji.
1989 – W Warszawie podpisano umowy między Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu oraz współpracy gospodarczej.
1993 – Sojusz Lewicy Demokratycznej wygrał przedterminowe wybory parlamentarne.
2003 – Premiera filmu historycznego "Stara baśń". "Kiedy słońce było bogiem" w reżyserii Jerzego Hoffmana.
2006 – Powstała Komisja Nadzoru Finansowego.
2014:
    Premiera filmu wojennego "Miasto 44" w reżyserii Jana Komasy.
    W Bydgoszczy otwarto halę sportową Artego Arena.

Urodzili się 19 września:

1551 – Henryk de Valoise (Henryk III Walezy), pierwszy elekcyjny król polski, od 1574 r. król Francji jako Henryk III (zm. 1589)
1797 – January Suchodolski, polski malarz, oficer, uczestnik Powstania Listopadowego (zm. 1875)
1815 – Bronisław Dąbowski, polski działacz niepodległościowy, powstaniec (zm. 1880)
1830 – Jan Petersilge, polski drukarz, wydawca pochodzenia niemieckiego (zm. 1905)
1831 – Michał Heydenreich, polski generał, uczestnik powstania styczniowego (zm. 1886)
1834 – Władysław Holewiński, polski prawnik (zm. 1919)
1837 – Adolf Sonnenfeld, polski skrzypek, kompozytor, dyrygent (zm. 1914)
1841 – Bronisław Teodor Grabowski, polski etnograf, slawista, pisarz (zm. 1900)
1842 – Jerzy Buzek, polski działacz społeczny (zm. 1907)
1843 – Jadwiga Papi, polska pisarka, tłumaczka, pedagog, działaczka społeczna (zm. 1906)
1848 – Edward Mateusz Jan Römer, polski malarz (zm. 1900)
1856 – Konstanty Buszczyński, polski ziemianin, urzędnik konsularny (zm. 1921)
1862 – Juliusz Bursche, polski duchowny ewangelicki, superintendent Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce, teolog, działacz niepodległościowy (zm. 1942)
1868:
    Michał Olszewski, polski polityk, publicysta (zm. 1924)
    Stanisław Orłowski, polski neurolog, psychiatra (zm. 1923)
1871 – Michał Tarasiewicz, polski aktor, reżyser teatralny (zm. 1923)
1872 – Stanisław Niemczycki, polski chemik (zm. 1943)
1879 – Narcyz Turchan, polski franciszkanin, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
1881 – Józefa Singer, polska pielęgniarka pochodzenia żydowskiego (zm. 1955)
1883 – Wiktor Maleszewski, polski podpułkownik, lekarz, polityk, prezydent Wilna, poseł Sejm RP (zm. 1941)
1887 – Włodzimierz Krukowski, polski inżynier elektryk (zm. 1941)
1888:
    Kazimierz Justian, polski aktor (zm. 1936)
    Izrael Kahan, polski dziennikarz pochodzenia żydowskiego (zm. ?)
1889 – Eustachy Żyliński, polski matematyk (zm. 1954)
1891 – January Grzędziński, polski pułkownik, publicysta, pisarz (zm. 1975)
1892 – Jan Piekałkiewicz, polski ekonomista, polityk, działacz ruchu ludowego, delegat Rządu na Kraj (zm. 1943)
1893 – Mieczysław Niedziałkowski, polski działacz socjalistyczny, publicysta (zm. 1940)
1894 – Tadeusz Bartodziejski, polski kolarz szosowy (zm. 1940)
1895 – Andrzej Battaglia, polski plutonowy podchorąży, legionista pochodzenia włoskiego (zm. 1918)
1896 – Brunon Sikorski, polski działacz gospodarczy i społeczny, polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1976)
1900 – Włodzimierz Słobodnik, polski poeta, satyryk, tłumacz (zm. 1991)
1901 – Rozalia Celakówna, polska pielęgniarka, mistyczka, Służebnica Boża (zm. 1944)
1904 – Paweł Finder, polski działacz komunistyczny, członek KPP; sekretarz KC PPR w latach 1942–1943; aresztowany i rozstrzelany przez Niemców w lipcu 1944 r (zm. 1944)
1908 – Wieńczysław Barański, polski podpułkownik pilot (zm. 1970)
1917 – Andrzej Miłosz, polski dziennikarz, publicysta, reżyser filmów dokumentalnych (zm. 2002)
1919 – Jadwiga Tymek, polska harcerka, członikni Szarych Szergów i AK (zm. 1944)
1920 – Stefan Serwicki, polski technik rolnictwa, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1970)
1921:
    Rudolf Dzipanow, polski generał brygady, doktor nauk humanistycznych, publicysta (zm. 2013)
    Emanuel Halicz, polski historyk (zm. 2015)
    Zdzisław Lesiński, polski gimnastyk, trener (zm. 2000)
    Jerzy Lisikiewicz, polski ekonomista (zm. 2011)
1922:
    Natalia Astafiewa, rosyjsko-polska poetka, tłumaczka (zm. 2016)
    Jan Żardecki, polski aktor (zm. 2018)
1923 – Zbigniew Krzyżkiewicz, polski ekonomista (zm. 2016)
1925:
    Stefan Kwilecki, polski architekt (zm. 2001)
    Jerzy Ozdowski, polski polityk, członek Rady Państwa, wicepremier, wicemarszałek Sejmu PRL (zm. 1994)
    Ryszard Semka, polski architekt (zm. 2016)
1927 – Tadeusz Gicgier, polski pisarz (zm. 2005)
1929 – Bogdan Śmigielski, polski aktor
1930:
    Henryk Bąk, polski działacz ludowy, wicemarszałek Sejmu (zm. 1998)
    Hanna Świda-Ziemba, polska socjolog, działaczka opozycji antykomunistycznej (zm. 2012)
1935:
    Adam Kochanowski, polski poeta
    Krystyna Krupska-Wysocka, polska reżyserka filmowa (zm. 2020)
    Stanisław Sieruta, polski śpiewak i tancerz ludowy (zm. 2016)
1936 – Andrzej Kreütz-Majewski, polski scenograf, malarz (zm. 2011)
1937 – Jacek Moczydłowski, polski kierownik produkcji i producent filmowy (zm. 2010)
1938 – Zygmunt Krauze, polski kompozytor, pianista
1939:
    Jerzy Bartmiński, polski językoznawca, etnolingwista, folklorysta
    Maria Komisarek, polska pływaczka (zm. 2014)
1942 – Zygmunt Ratman, polski samorządowiec, polityk, poseł na Sejm RP
1943:
    Janusz Kondratiuk, polski scenarzysta i reżyser filmowy, autor m.in. filmu „Dziewczyny do wzięcia” (zm. 2019)
    Danuta Matejko, polska koszykarka
    Stanisław Niemczyk, polski architekt (zm. 2019)
    Pan Witek, polski gitarzysta i śpiewak uliczny
1945 – Mieczysław Gajda, polski aktor
1946 – Krzysztof Grzegorek, polski szablista, trener
1947:
    Hubert Izdebski, polski prawnik
    Urszula Sipińska, polska piosenkarka, pianistka, kompozytorka, architektka wnętrz; wykonawczyni piosenek „Są takie dni w tygodniu”, „Weselne dzieci” i „Cudownych rodziców mam”
    Janusz Zaorski, polski reżyser, scenarzysta i producent filmowy; w latach 1991–1993 prezes Komitetu do spraw Radia i Telewizji; twórca filmów „Matka Królów”, „Jezioro Bodeńskie”, „Piłkarski poker”
1948:
    Jerzy Drygalski, polski ekonomista, działacz opozycji antykomunistycznej, wiceminister przekształceń własnościowych (zm. 2018)
    Marian Golka, polski socjolog, profesor nauk humanistycznych
    Jacek Saryusz-Wolski, polski polityk, eurodeputowany
1949 – Bohdan Masztaler, polski piłkarz
1951 – Kazimierz Kmiecik, polski piłkarz, trener
1953:
    Grażyna Szapołowska, polska aktorka, przez wiele lat związana z Teatrem Narodowym w Warszawie; znana z ról w filmach „Lata dwudzieste … lata trzydzieste”, „Krótki film o miłości”, „Kroniki domowe”, „Pan Tadeusz”
    Waldemar Śmigasiewicz, polski reżyser filmowy i teatralny
    Stanisław Żyjewski, polski sędzia piłkarski (zm. 2017)
1954 – Bolesław Piecha, polski ginekolog, polityk, poseł na Sejm, senator i eurodeputowany
1956 – Zbigniew Kuźmiuk, polski ekonomista, publicysta, polityk, poseł na Sejm RP i eurodeputowany
1957:
    Krzysztof Bartoszewicz, polski aktor, reżyser teatralny
    Marian Putyra, polski trener piłkarski
1958:
    Marek Szydlik, polski siatkarz
    Tadeusz Szubka, polski filozof
    José Torres, kubańsko-polski perkusista
1959 – Jerzy Stanisław Majewski, polski historyk sztuki, dziennikarz, publicysta
1960 – Czesław Żelichowski, polski politolog, samorządowiec, polityk, senator RP
1961 – Artur Ekert, polski fizyk
1963:
    Artur Fryz, polski poeta, autor piosenek, dziennikarz (zm. 2013)
    Marcin Pospieszalski, polski basista, kompozytor, producent muzyczny
    Andrzej Tatuśko, polski polityk
1965:
    Piotr Dębowski, polski dziennikarz i komentator sportowy
    Piotr Oszczanowski, polski historyk sztuki
1966 – Leszek Gnoiński, polski dziennikarz muzyczny
1967:
    Jacek Kubka, polski strzelec sportowy
    Rafał Matyja, polski historyk, politolog
    Iwona Nabożna, polska piłkarka ręczna
1968:
    Witold Karolak, polski kompozytor, producent muzyczny, aranżer
    Paweł Łukaszewski, polski kompozytor, dyrygent, pedagog
    Tomasz Szarek, polski matematyk, filozof
1969 – Mariusz Błaszczak, polski polityk, poseł na Sejm RP, minister spraw wewnętrznych i administracji, minister obrony narodowej
1970 – Tomasz Brożyna, polski kolarz szosowy
1971 – Tomasz Gudzowaty, polski fotografik, wielokrotny laureat międzynarodowych nagród World Press Photo
1972 – Agnieszka Wielgosz, polska aktorka
1973:
    Iwona Koperska, polska pedagog, bibliotekarka, działaczka samorządowa
    Dorota Nieznalska, polska artystka wizualna
1974 – Tomasz Krzeszewski, polski tenisista stołowy
1975:
    Anna Kasprzak, polska kick-bokserka
    Dorota Pawnuk, polska prawnik, samorządowiec, burmistrz Strzelina
    Tomasz Piątek, polski hokeista
    Konrad Rękas, polski dziennikarz, polityk, samorządowiec
1979 – Patrycja Szczepanowska, polska aktorka, dziennikarka
1981:
    Karolina Tłustochowska, polska lekkoatletka, płotkarka
    Krzysztof Włodarczyk, „Diablo”, bokser, były mistrz świata organizacji WBC i IBF w kategorii junior ciężkiej
1983:
    Justyna Oleksy, polska lekkoatletka, sprinterka
    Kamil Sułek, polski judoka
1988 – Damian Kostrzewa, polski piłkarz ręczny
1991 – Filip Puzyr, polski judoka
1996 – Kamila Podgórna, polska koszykarka
1997:
    Konrad Michalak, polski piłkarz
    Marta Nowicka, polska koszykarka

Zmarli 19 września:

1758 – Jan Kasper Pierszyński, polski kompozytor, organista, kantor, kopista muzyki sakralnej (ur. 1718)
1788 – Michał Augustyn Zboiński, polski generał (ur. ?)
1801 – Szmul Zbytkower, polski kupiec, bankier pochodzenia żydowskiego (ur. 1727)
1814 – Józef Jakubowski, polski duchowny katolicki, wojskowy, tłumacz (ur. 1743)
1839 – Wojciech Męciński, polski generał, polityk (ur. 1760)
1868 – Konstanty Kopff, polski rysownik, kopista (ur. 1803)
1874 – Ludwik Bartłomiej Brynk, polski duchowny katolicki, sufragan łucki i żytomierski, administrator diecezji kamienieckiej (ur. 1805)
1878 – Henryk Kossowski, polski rzeźbiarz (ur. 1815)
1897 – Kornel Ujejski, polski poeta, publicysta (ur. 1823)
1917 – Jan Ligoń, polski poeta, prozaik, działacz społeczno-kulturalny (ur. 1851)
1918 – Wincenty Łoś, polski pisarz, kolekcjoner dzieł sztuki (ur. 1857)
1919 – Jan Doering, polski prezbiter katolicki, działacz niepodległościowy (ur. 1850)
1931 – Aniela Bogusławska, polska aktorka (ur. 1874)
1932 – Malwina Garfeinowa-Garska, polska pisarka, publicystka, krytyk literacki, tłumaczka (ur. 1870)
1935 – Konstantin Ciołkowski, rosyjski uczony, pionier kosmonautyki pochodzenia polskiego (ur. 1857)
1936 – Marian Dehnel, polski lekarz, działacz socjalistyczny i niepodległościowy (ur. 1880)
1939:
    Alfred Biłyk, polski major piechoty, prawnik, polityk, wojewoda tarnopolski i lwowski (ur. 1889)
    Stanisław Dąbek, polski pułkownik (ur. 1892)
    Alfred Dyduch, polski harcerz (ur. 1925)
    Zygmunt Grabowski, polski malarz, legionista (ur. 1891)
    Stanisław Grzmot-Skotnicki, polski generał (ur. 1894)
    Józef Jaworski, polski lekkoatleta, architekt, żołnierz (ur. 1903)
    Michał Jaworski, polski kompozytor, dyrygent (ur. 1902)
    Jan Lachowicz, polski podpułkownik piechoty (ur. 1897)
    Józef Rodzeń, polski major (ur. 1899)
    Tadeusz Ruge, polski major saperów, powstaniec wielkopolski, polityk, komisaryczny prezydent Poznania (ur. 1886)
    Stefan Sonnewend, polski malarz, grafik (ur. 1885)
    Włodzimierz Ścibor-Rylski, polski podporucznik rezerwy kawalerii, prawnik, działacz katolicki (ur. 1914)
    Stanisław Świtalski, polski pułkownik dyplomowany piechoty (ur. 1890)
1944 – Jan Wuttke, polski podporucznik, żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego (ur. 1921)
1945 – Marian Janelli, polski prawnik, nauczyciel, autor podręczników szkolnych (ur. 1873)
1950 – Edgar Aleksander Norwerth, polski architekt, urbanista, teoretyk architektury (ur. 1884)
1952:
    Adam Półtawski, polski grafik, typograf (ur. 1881)
    Henryka Żelska, polska śpiewaczka operowa (sopran) (ur. 1892)
1961 – Antoni Jurasz, polski chirurg (ur. 1882)
1967 – Stanisław Gąsienica-Byrcyn, polski ratownik górski, współzałożyciel TOPR (ur. 1887)
1975 – Józef Mroszczak, polski grafik, twórca plakatów (ur. 1910)
1982 – Tadeusz Prechitko, polski inżynier budowy okrętów, menedżer, żeglarz (ur. 1913)
1987 – Wiktor Sadecki, polski aktor, związany m.in. z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie oraz Starym Teatrem; wystąpił w filmach „Wodzirej”, „Lata dwudzieste… lata trzydzieste…”, a także w serialach „Janosik”, „Królowa Bona” i „Chłopi”. (ur. 1923)
1990 – Wacław Solski, polski pisarz (ur. 1897)
1996 – Czesław Petelski, polski aktor, reżyser filmowy; wspólnie z żoną Ewą Petelską autor filmów „Kamienne tablice”, „Bołdyn”, „Urodziny młodego warszawiaka”, „Kopernik”, „Jarzębina czerwona”, „Drewniany różaniec”, „Ogniomistrz Kaleń” i „Kamienne niebo” (ur. 1922)
1999:
    Hubert Hilscher, polski grafik pochodzenia niemieckiego (ur. 1924)
    Ignacy Szczęsnowicz, polski generał dywizji (ur. 1922)
2001 – Eligiusz Lasota, polski dziennikarz, redaktor naczelny tygodnika „Po prostu” w latach 1953–1957 (ur. 1929)
2005:
    Ryszard Golc, polski operator filmowy (ur. 1927)
    Edward Nawrot, polski duchowny katolicki (ur. 1947)
2006 – Siostra Ena, polska niepokalanka, katechetka, pisarka (ur. 1917)
2007 – Janusz Klekowski, polski działacz opozycyjny, członek KOR (ur. 1930)
2010 – Emilia Szczawińska-Osińska, polska siatkarka (ur. 1926)
2011 – Paweł Handschuh, polski architekt (ur. 1956)
2012:
    Janina Chłodzińska-Urbaniak, polska koszykarka (ur. 1936)
    Władysław Husejko, polski polityk, samorządowiec, marszałek województwa zachodniopomorskiego (ur. 1952)
2014 – Bronisław Pawlicki, polski hokeista na trawie (ur. 1925)
2015 – Marcin Wrona, polski reżyser, scenarzysta i producent filmowy (ur. 1973)
2016 – Jerzy Galica, polski fizyk (ur. 1940)
2017:
    Andrzej Ananicz, polski urzędnik państwowy, dyplomata, szef Agencji Wywiadu (ur. 1951)
    Maria Jakóbik, polska trenerka pływania (ur. 1947)
    Aleksander Krzymiński, polski ekonomista, polityk, wiceminister spraw zagranicznych (ur. 1926)
2019:
    Hubert Czuma, polski duchowny katolicki, jezuita, działacz opozycji antykomunistycznej (ur. 1930)
    Leszek Żabiński, polski ekonomista (ur. 1947)