<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 26 maja:

1331 – W Chęcinach rozpoczął się ogólnopolski wiec zwołany przez króla Władysława Łokietka – początek polskiego parlamentaryzmu.
1569 – Król Zygmunt II August inkorporował do Królestwa Polskiego województwa wołyńskie i bracławskie.
1584 – Na Wawelu odbyła się egzekucja Samuela Zborowskiego, rotmistrza królewskiego, skazanego na banicję za zabicie w 1574 r. kasztelana przemyskiego; w 1575 r. Zborowski powrócił nielegalnie do kraju wraz z królem Stefanem Batorym; początkowo korzystał z protekcji monarchy i kanclerza Jana Zamoyskiego, następnie stał się ich przeciwnikiem; schwytany jako banita i ścięty pod zarzutem próby zamachu na króla.
1648 – Powstanie Chmielnickiego: Kozacy pokonali wojska polskie w bitwie pod Korsuniem.
1703 – III wojna północna: wojska szwedzkie rozpoczęły oblężenie Torunia.
1714 – Druga lokacja Ostrowa Wielkopolskiego.
1792 – Wojna polsko-rosyjska: klęska wojsk litewskich w bitwie pod Opsą.
1812 – Fryderyk August I przekazał pełnię swojej władzy Radzie Ministrów Księstwa Warszawskiego.
1831 – Powstanie listopadowe: klęska powstańców w bitwie pod Ostrołęką.
1863:
    Powstanie Styczniowe: w czasie starcia z wojskami rosyjskimi niedaleko wsi Porzecze na terenie Białorusi poległ Henryk Dmochowski – dowódca oddziału powstańczego, rzeźbiarz, uczestnik Powstania Listopadowego.
    Powstanie styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Salichą.
1872 – Otwarto dwutorową linię kolejową Inowrocław-Bydgoszcz.
1915 – I wojna światowa: I Brygada Legionów Polskich zakończyła ciężkie walki z wojskami rosyjskimi pod Konarami; zginęło w nich ponad 150 legionistów, a ponad 600 zostało rannych.
1921 – III powstanie śląskie: zakończyła się nierozstrzygnięta bitwa w rejonie Góry św. Anny (21-26 maja).
1939 – Prezydent Ignacy Mościcki otrzymał od Sejmu uprawnienia do wydawania dekretów w zakresie obrony państwa.
1941 – Polski niszczyciel „Piorun” podjął walkę z niemieckim pancernikiem „Bismarck”, przyczyniając się do jego zatopienia.
1942 – W Wereszczynie na Lubelszczyźnie Niemcy rozstrzelali około 300 Żydów.
1943 – Oddział Kedywu AK dokonał masakry 28 Ukraińców we wsiach Strzelce i Tuchanie koło Chełma.
1944 – Rząd RP na żądanie władz brytyjskich oddał Brygadę Spadochronową do dyspozycji alianckiego dowództwa.
1945:
    Odbył się pierwszy koncert Filharmonii Śląskiej w Katowicach.
    We Wrocławiu odbyła się defilada wojsk powracających z frontu.
1947 – W Londynie powstała Liga Niepodległości Polski, skupiająca członków działającego w czasie II wojny światowej w Wielkiej Brytanii Związku Piłsudczyków. Na czele Ligi stanął Juliusz Łukasiewicz.
1952 – W prasie opublikowano projekt Konstytucji PRL.
1956 – W Krakowie zainaugurował działalność kabaret Piwnica pod Baranami.
1957 – Powstało Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich.
1965 – Stefan (Rudyk) został prawosławnym metropolitą warszawskim i całej Polski.
1966 – W Brzegu z powodu decyzji władz o eksmisji wikarych z zajmowanego przez nich budynku doszło do starć ludności z milicją.
1988 – Otwarto Instytut „Centrum Zdrowia Matki Polki” w Łodzi.
1998 – Oddano do użytku stację warszawskiego metra Centrum.
2001 – W Krakowie odsłonięto Pomnik psa Dżoka.
2006 – Papież Benedykt XVI w ramach swojej pielgrzymki odprawił mszę św. na pl. marsz. Józefa Piłsudskiego w Warszawie.
2010 – Po dotarciu fali powodziowej do Bałtyku zakończył się pierwszy etap powodzi.

Urodzili się 26 maja:

1799 – Feliks Maciejowski, polski lekarz (zm. 1882)
1836 – Mieczysław Paszkowski, polski pisarz, dziennikarz (zm. 1873)
1837 – Władysław Małachowski, polski fotograf, wynalazca, konstruktor, przemysłowiec fotograficzny (zm. 1900)
1851 – Karol d’Abancourt de Franqueville, polski prawnik, działacz społeczny i polityczny pochodzenia francuskiego (zm. 1913)
1852 – Władysław Michał Zaleski, polski duchowny katolicki, patriarcha Antiochii, dyplomata w służbie Stolicy Apostolskiej, podróżnik, przyrodnik (zm. 1925)
1868:
    Karol Zyndram Maszkowski, polski malarz, pedagog (zm. 1938)
    Otton Steinborn, polski lekarz, polityk pochodzenia niemieckiego, prezydent Torunia (zm. 1936)
1881 – Czesław Kędzierski, polski literat, dziennikarz (zm. 1947)
1891 – Oskar Halecki, polski historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; od 1939 r. na emigracji; współzałożyciel, dyrektor i prezes Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku (zm. 1973)
1898 – Artur Nacht-Samborski, polski malarz (zm. 1974)
1903:
    Bolesław Orski, polski aktor (zm. 1984)
    Margit Sielska-Reich, polsko-ukraińska malarka (zm. 1980)
1905:
    Włodzimierz Kawecki, polski oficer, malarz, poeta, grafik, leśnik (zm. 1940)
    Tadeusz Kostecki, polski pisarz (zm. 1966)
1906:
    Zofia Chenclewska, polska lekkoatletka, tancerka, sanitariuszka w powstaniu warszawskim
    Władysław Turowski, polski prozaik, poeta, kompozytor (zm. 1983)
1913 – Jan Obłąk, polski duchowny katolicki, biskup warmiński (zm. 1988)
1914 – Leon Więckiewicz, polski duchowny katolicki, Sługa Boży (zm. 1944)
1915 – Władysław Forbert, polski operator filmowy (zm. 2001)
1917 – Paweł Sczaniecki, polski benedyktyn, liturgista, historyk (zm. 1998)
1919 – Juliusz Stroynowski, polski historyk, socjolog, publicysta, tłumacz, działacz emigracyjny (zm. 1991)
1922 – Wanda Gosławska, polska artystka plastyk, ceramiczka, rzeźbiarka
1925:
    Zdzisław Hellwig, polski ekonomista (zm. 2014)
    Henryk Majewicz, polski zegarmistrz, żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego (zm. 2013)
    Stefan Sękowski, polski chemik, żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego, współpracownik KSS KOR
1927 – Maciej Wężyk, polski koszykarz, trener i sędzia koszykarski (zm. 1994)
1928 – Stanisław Cześnin, polski dziennikarz (zm. 1997)
1929 – Czesław Rajtar, polski piłkarz (zm. 2017)
1930:
    Kajetan Hądzelek, polski historyk sportu, działacz sportowy
    Kazimierz Wajda, polski historyk (zm. 2020)
1931:
    Mieczysław Czychowski, polski malarz, rysownik, rzeźbiarz, poeta (zm. 1996)
    Antoni Dziatkowiak, polski kardiochirurg
1933:
    Jean Graczyk, francuski kolarz szosowy pochodzenia polskiego (zm. 2004)
    Wojciech Szkiela, polski dziennikarz i działacz sportowy (zm. 2013)
1934 – Włodzimierz Czarniak, polski narciarz alpejski, architekt (zm. 2004)
1937 – Władysław Gollob, polski konstruktor lotniczy, przedsiębiorca, działacz żużlowy
1939 – Andrzej Milczanowski, polski prawnik, polityk, współpracownik KSS KOR, działacz Solidarności; w 1982 r. skazany na pięć lat więzienia za kierowanie strajkiem w Stoczni Szczecińskiej; po wyjściu na wolność stanął na czele podziemnej Rady Koordynacyjnej NSZZ „S” Pomorze Zachodnie, region ten reprezentował w Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; szef UOP (1990–1992); minister spraw wewnętrznych (1992–1995)
1944:
    Bogdan Blindow, polski animator kultury (zm. 1997)
    Piotr Szalsza, polski reżyser, muzyk, tłumacz, pisarz, dziennikarz, publicysta
1945:
    Ryszard Karalus, polski piłkarz, trener i działacz piłkarski
    Teresa Liszcz, polska prawnik, polityk, poseł na Sejm i senator RP, sędzia Trybunału Konstytucyjnego
1947 – Władysław Mańkut, polski bankowiec, polityk, senator RP
1948 – Leon Kieres, polski prawnik, samorządowiec, polityk, senator RP, prezes IPN, sędzia Trybunału Konstytucyjnego
1949:
    Tomasz Borecki, polski leśnik, nauczyciel akademicki
    Bernard Hanaoka, polski projektant mody, aktor, reżyser teatralny, kostiumolog pochodzenia japońsko-włosko-niemieckiego (zm. 2017)
    Adam Jan Karpiński, polski filozof, socjolog
    Jan Rybowicz, polski poeta, prozaik (zm. 1990)
    Ryszard Sadaj, polski poeta, prozaik
    Zygmunt Błaż, polski polityk, samorządowiec, wojewoda, starosta brzozowski
1952 – Andrzej Szopa, polski aktor
1953 – Julia Pitera, polska polityk, poseł na Sejm RP, eurodeputowana
1955:
    Mirosław P. Jabłoński, polski pisarz science fiction, scenarzysta filmowy, tłumacz, dziennikarz, podróżnik
    Janusz Śniadek, polski związkowiec, polityk, poseł na Sejm RP
    Tomasz Zeliszewski, polski perkusista, autor tekstów, członek zespołu Budka Suflera
1956:
    Krystyna Dmochowska, polska aktorka (zm. 2011)
    Krzysztof Olczak, polski akordeonista, kompozytor, pedagog
1957 – Jan Smarduch, polski polityk samorządowy
1959:
    Filip Borowski, polski satyryk, tekściarz, aktor, konferansjer
    Jerzy Sikora, polski duchowny katolicki, poeta, krytyk literacki, literaturoznawca
1960 – Błażej Torański, polski dziennikarz
1962 – Krzysztof Warlikowski, wybitny reżyser teatralny i operowy, założyciel i dyrektor artystyczny Nowego Teatru w Warszawie
1965 – Mirosław Tomasik, polski hokeista
1966 – Artur Żmijewski, polski reżyser, fotograf, artysta
1967:
    Piotr Fedorczyk, polski dziennikarz, poeta (zm. 2013)
    Bartłomiej Topa, polski aktor, producent filmowy; wystąpił m.in. w filmach „Prowokator”, „Wesele”, „Dom zły”, „Drogówka”, „Mój biegun”, „Karbala”, znany również z seriali „Złotopolscy”, „Stacyjka”, „Wataha”
1968:
    Anna Ignatowicz-Glińska, polska kompozytorka
    Piotr Korytkowski, polski samorządowiec, prezydent Konina
1969 – Robert Paczków, polski zapaśnik, sumita
1970 – Marcin Zieleniecki, polski prawnik, polityk, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
1971 – Marzena Pawlak, polska lekkoatletka, sprinterka
1972 – Krzysztof Rak, polski scenarzysta i producent filmowy
1976:
    Katarzyna Meronk, polska graficzka, malarka
    Jakub Palacz, polski aktor, dramaturg, performer
1978 – Jakub Pokorski, polski gitarzysta, wokalista, autor tekstów, członek zespołu Lao Che
1979:
    Grzegorz Kiełsa, polski bokser
    Katarzyna Łaska, polska aktorka, wokalistka
1981 – Maria Góralczyk, polska aktorka, modelka
1983 – Patrycja Mikszto, polska piłkarka ręczna, bramkarka
1984:
    Maciek Bochniak, polski scenarzysta i reżyser filmowy
    Łukasz Szukała, polski piłkarz
1987:
    Łukasz Schreiber, polski polityk, sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
    Ilona Sojda, polska piosenkarka
1988 – Babatunde Aiyegbusi, polski futbolista pochodzenia nigeryjskiego
1994 – Adrian Wala, polski judoka

Zmarli 26 maja:

1831:
    Henryk Ignacy Kamieński, polski generał, uczestnik powstania listopadowego (ur. 1777)
    Ludwik Kicki, polski generał, uczestnik powstania listopadowego (ur. 1791)
1863 – Henryk Dmochowski, polski rzeźbiarz, uczestnik powstania listopadowego (ur. 1810)
1871:
    Adolf Rozwadowski, polski działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego (ur. 1813)
    Michał Szweycer, polski fotograf, działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego (ur. 1808)
1897 – Maurycy Fajans, polski przedsiębiorca pochodzenia żydowskiego (ur. 1827)
1898 – Michał Hieronim Leszczyc-Sumiński, polski malarz, botanik, kolekcjoner dzieł sztuki (ur. 1820)
1906 – Edward Gniewosz, polski ziemianin, polityk (ur. 1822)
1910 – Marian Gawalewicz, polski prozaik, dramaturg, publicysta (ur. 1852)
1918 – Franciszek Symon, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy mohylewski, biskup nominat płocki (ur. 1841)
1942:
    Maria Michał Kowalski, polski arcybiskup mariawicki, teolog, pisarz, publicysta, święty (ur. 1871)
    Augustyn Suski, polski poeta, publicysta (ur. 1907)
1945 – Wacław Bębnowski, polski rzeźbiarz (ur. 1865)
1950 – Stanisław Kętrzyński, profesor, polski historyk, dyplomata (ur. 1876)
1953 – Aleksander Rode, polski pułkownik (ur. 1907)
1966 – Jan Henryk Jedynak, polski działacz ludowy, polityk, wicemarszałek Sejmu (ur. 1892)
1970 – Władysław Borawski, polski inżynier, architekt (ur. 1892)
1976 – Józef Witkowski, polski astronom, astrofizyk, geofizyk (ur. 1892)
1977 – Czesław Wycech, polski historyk, działacz ruchu ludowego, polityk, marszałek Sejmu PRL (ur. 1899)
1978 – Zygmunt Chmielewski, polski aktor, reżyser teatralny, pedagog (ur. 1894)
1980 – Emil Ochyra, polski szablista (ur. 1936)
1981 – Bronisław J. Gubała, polski kapitan żeglugi wielkiej, publicysta, pisarz (ur. 1909)
1984 – Lena Wilczyńska, polska aktorka (ur. 1912)
1987 – Antoni Brzeżańczyk, polski piłkarz, trener (ur. 1919)
1988 – Jerzy Chojnacki, polski malarz, rzeźbiarz, fotoreporter (ur. 1909)
1989:
    Elżbieta Osterwa, polska aktorka (ur. 1914)
    Henryk Teleżyński, polski botanik (ur. 1905)
1990 – Kazimierz Paszucha, polski taternik, alpinista, chemik (ur. 1908)
1992 – Irena Lewińska, polska śpiewaczka operowa (sopran liryczny) (ur. 1917)
1993:
    Jacek Bierezin, polski poeta, działacz opozycji w PRL, taternik, współzałożyciel ukazującego się poza cenzurą czasopisma „Puls” (1977–1981) (ur. 1947)
    Irena Zarzycka, polska pisarka (ur. 1900)
1994 – Juliusz Kydryński, polski pisarz, krytyk teatralny i filmowy, tłumacz (ur. 1921)
1995 – Piotr Malinowski, polski ratownik tatrzański, taternik, alpinista (ur. 1944)
1996 – Stefan Jędrychowski, polski publicysta, polityk pochodzenia żydowskiego, członek PKWN, poseł na Sejm PRL, wicepremier, minister spraw zagranicznych i finansów, dyplomata (ur. 1910)
1999 – Irena Gieysztorowa, polska historyk (ur. 1914)
2002 – Josef Bau, polski pisarz, grafik, malarz (ur. 1920)
2005 – Krzysztof Nowak, polski piłkarz (ur. 1975)
2007 – Stefan Rosołowski, polski pisarz, historyk kultury (ur. 1918)
2008:
    Michał Cwynar, polski kapitan pilot, as myśliwski (ur. 1915)
    Stanisław Witowski-Iskrzyniak, polski malarz (ur. 1909)
2009:
    Wojciech Szczęsny Kaczmarek, polski fizyk, samorządowiec, prezydent Poznania (ur. 1942)
    Marek Walczewski, polski aktor, znany m.in. z ról w filmach „Wesele”, „Ziemia obiecana”, „Śmierć prezydenta”, „Golem”, a także z serialu „Polskie drogi” (ur. 1937)
    Teodor Wieczorek, polski piłkarz, trener (ur. 1923)
2011 – Halina Piekarek-Jankowska, polska geolog, polityk, samorządowiec (ur. 1948)
2012:
    Zuzanna Cembrowska, polska tancerka, modelka, zdobywczyni tytułu Miss Polonia (ur. 1940)
    Jan Marian Włodek, polski hydrobiolog, ichtiolog (ur. 1924)
2016 – Kazimierz Barburski, polski wojskowy, szpadzista (ur. 1942)
2017 – Zbigniew Brzeziński, polsko-amerykański politolog, sowietolog, geostrateg, działacz polonijny, doradca ds. bezpieczeństwa narodowego w czasie prezydentury Jimmy’ego Cartera (1977–1981), wcześniej doradca prezydentów Lyndona Johnsona oraz Johna F. Kennedy’ego (ur. 1928)
2018:
    Zbigniew Księski, polski szachista (ur. 1954)
    Antoni Sołtysik, polski duchowny katolicki, dziennikarz, duszpasterz grup młodzieżowych (ur. 1933)
2019 – Nina Baryłko-Pikielna, polska chemik (ur. 1930)