<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 28 września:

1466 – Wojna trzynastoletnia: wojska polskie zdobyły Chojnice.
1591 – Włoski podróżnik Jan Bernard Bonifacio, w zamian za dożywocie w Domu Profesorów, przekazał Gdańskowi swój księgozbiór uratowany ze statku zatopionego 25 sierpnia.
1618 – Nierozstrzygnięta polsko-tatarska bitwa pod Oryninem.
1633 – W Stargardzie otwarto protestancką szkołę średnią Collegium Groeningianum.
1651 – Zawarto ugodę polsko-kozacką w Białej Cerkwi kończącą powstanie Chmielnickiego.
1794 – Insurekcja kościuszkowska: rozpoczęła się bitwa pod Łabiszynem.
1849 – Łukasz Baraniecki został mianowany arcybiskupem metropolitą lwowskim.
1865 – W Teatrze Wielkim w Warszawie odbyła się prapremiera opery "Straszny dwór" z muzyką Stanisława Moniuszki i librettem Jana Chęcińskiego, po której doszło do wielkiej manifestacji patriotycznej.
1878 – W Krakowie pokazano publicznie obraz Bitwa pod Grunwaldem pędzla Jana Matejki.
1893 – W Krakowie ukazało się pierwsze wydanie dziennika „Głos Narodu”.
1901 – Otwarto Teatr Wielki w Łodzi.
1902 – W Sanoku odsłonięto pomnik Tadeusza Kościuszki.
1920 – Wojna polsko-bolszewicka: stoczono bitwę pod Krwawym Borem.
1929 – Zainaugurowało działalność Państwowe Konserwatorium Muzyczne w Katowicach.
1933 – W obawie przed represjami wyjechali do Czechosłowacji czołowi działacze Stronnictwa Ludowego: Wincenty Witos, Władysław Kiernik i Kazimierz Bagiński.
1939 – Kampania wrześniowa:
    Skapitulowała Warszawa.
    III Rzesza i ZSRR dokonały, wbrew prawu międzynarodowemu, wytyczenia granicy niemiecko-sowieckiej na okupowanym wojskowo terytorium Polski.
    Rozpoczęła się bitwa pod Szackiem.
    Rozpoczęły się niemieckie masowe egzekucje Polaków i Żydów w Tryszczynie koło Bydgoszczy.
    Ukraińscy bojówkarze zamordowali w Mokranach na Polesiu 2 polskich oficerów i 16 podoficerów.
    Zbrodnia w Zakroczymiu dokonana przez Niemców po kapitulacji Twierdzy Modlin na 500 polskich jeńcach i 100 cywilach.
1944 – 59. dzień powstania warszawskiego: od tego dnia punktami oporu powstańczego były Żoliborz i Śródmieście.
1946 – 21 osób zginęło, a ponad 40 odniosło obrażenia w katastrofie kolejowej, do której doszło na stacji Łódź Kaliska.
1947 – Stanisław Grzelak wygrał 6. Tour de Pologne.
1953:
    Po aresztowaniu prymasa Stefana Wyszyńskiego przewodnictwo w Konferencji Episkopatu Polski przejął, na żądanie władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, biskup łódzki Michał Klepacz.
    Koło Tarnobrzega odkryto złoża siarki.
1958 – W katedrze wawelskiej Karol Wojtyła otrzymał sakrę biskupią z rąk arcybiskupa Eugeniusza Baziaka.
1977 – W Zamościu odnotowano polskie wrześniowe minimum temperatury (–6,0 °C).
1978 – Arcybiskup metropolita krakowski kardynał Karol Wojtyła dokonał otwarcia dzisiejszego Muzeum Katedralnego im. Jana Pawła II na Wawelu.
1990 – Wystartowało Radio Zet (jako Radio Gazeta) – druga po RMF FM komercyjna stacja radiowa w Polsce.
1991 – Sejm RP przyjął ustawy: o lasach i o Urzędzie Kontroli Skarbowej.
1999 – Utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy.
2001 – Premiera filmu "Cześć Tereska" w reżyserii Roberta Glińskiego.

Urodzili się 28 września:

1739 – Klemens Wacław Wettyn, książę saski, królewicz polski, elektor i arcybiskup Trewiru, arcybiskup Fryzyngi, biskup Ratyzbony i Augsburga (zm. 1812)
1817 – Władysław Majeranowski, polski malarz (zm. 1874)
1821 – (lub 29 listopada) Karol Brzozowski, polski poeta, botanik, geolog, geograf, etnolog (zm. 1904)
1823 – Karol Gustaw Manitius, polski duchowny ewangelicki pochodzenia niemieckiego, superintendent generalny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (zm. 1904)
1829 – Jan Kanty Działyński, polski działacz społeczny i polityczny (zm. 1880)
1835 – Leopold Świerz, polski taternik (zm. 1911)
1841 – Józef Tretiak, polski krytyk i historyk literatury (zm. 1923)
1843 – Józef Jaegermann, polski inżynier mechanik, wykładowca (zm. 1927)
1854 – Roman Żelazowski, polski aktor, reżyser teatralny (zm. 1930)
1865 – Wacław Wolski, polski inżynier, wynalazca, przedsiębiorca (zm. 1922)
1873 – Wacław Berent, polski pisarz, eseista, tłumacz (zm. 1940)
1879 – Wacław Rogowicz, polski pisarz, tłumacz (zm. 1960)
1880:
    Wacław Kostek-Biernacki, polski pułkownik, polityk sanacyjny, prozaik, poeta (zm. 1957)
    Edward Taylor, polski ekonomista, działacz narodowy, radny w radzie miejskiej Poznania, tłumacz klasyki ekonomii (w tym J.S. Milla) (zm. 1964)
1884 – Wacław Kostek-Biernacki, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, pułkownik WP; od 1930 r. komendant twierdzy brzeskiej; wojewoda nowogródzki (1931) i poleski (1932–1934); organizator obozu w Berezie Kartuskiej; w 1939 r. internowany w Rumunii; więziony przez władze komunistyczne od 1945 r., skazany na karę śmierci (1953), zamienioną na 10 lat więzienia (zm. 1957)
1888 – Seweryn Czerwiński, polski polityk, samorządowiec, komisaryczny prezydent Lublina (zm. po 1933)
1889 – Gustaw Bojanowski, polski poeta, prozaik (zm. 1957)
1891 – Wacław Zdanowicz, polski aktor, reżyser (zm. 1958)
1896 – Wacław Lipiński, polski oficer, historyk, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, działacz piłsudczykowski; w czasie II wojny światowej współorganizator Konwentu Organizacji Niepodległościowych (1942); po wojnie założyciel i przewodniczący podziemnego Stronnictwa Niezawisłości Narodowej (1946), członek Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej (1946–1947); aresztowany przez władze komunistyczne w 1947 r. i skazany na karę śmierci, zamienioną na dożywocie; zmarł w więzieniu we Wronkach w 1949 r., niewykluczone, że został zamordowany (zm. 1949)
1900 – Michał Oziębłowski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
1905 – Marian Turwid, polski pisarz, malarz (zm. 1987)
1910 – Michał Matyas, polski piłkarz, trener (zm. 1975)
1911 – Wacław Stępień, polski satyryk, autor tekstów piosenek (zm. 1993)
1913 – Lech Grześkiewicz, polski malarz, ceramik (zm. 2012)
1915:
    Michał Czajczyk, polski koszykarz (zm. 1945)
    Tadeusz Miller, polski piosenkarz (zm. 1947)
    Wacław Stacherski, polski poeta, żołnierz AK (zm. 1944)
1917:
    Eugeniusz Horbaczewski, polski kapitan pilot, as myśliwski (zm. 1944)
    Małgorzata Koecherowa-Łabęcka, polska tłumaczka (zm. 2011)
1919:
    Franciszek Adamkiewicz, polski inżynier, polityk, minister przemysłu maszyn ciężkich i rolniczych, dyplomata (zm. 1986)
    Aleksander Woysym-Antoniewicz, polski pisarz, satyryk (zm. 1972)
1920:
    Halina Miroszowa, polska dziennikarka (zm. 2014)
    Marian Ośniałowski, polski poeta (zm. 1966)
1922:
    Zofia Jarończyk, polska aktorka
    Edward Zajiček, polski kierownik produkcji filmowej, pedagog (zm. 2018)
1924 – Andrzej Ciechanowiecki, polski historyk sztuki (zm. 2015)
1926 – Jerzy Rudnicki, polski historyk (zm. 2008)
1927:
    Michał Caputa, polski nauczyciel, działacz NSZZ „Solidarność”, polityk, poseł na Sejm kontraktowy (zm. 2008)
    Józef Retik, polski aktor pochodzenia żydowskiego
1929:
    Jan Matyjaszkiewicz, polski aktor teatralny, radiowy i telewizyjny; przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum (zm. 2015)
    Stefan Michnik, polski kapitan, działacz komunistyczny, sędzia, adwokat pochodzenia żydowskiego

1931:
    Franciszek Kania, polski duchowny katolicki, pallotyn, misjonarz (zm. 2005)
    Ryszard Kulesza, polski piłkarz, trener piłkarski, w latach 1978–1980 selekcjoner reprezentacji Polski, a następnie reprezentacji Tunezji (1981–1983) (zm. 2008)
    Tadeusz Rewaj, polski fizyk, polityk, senator RP
    Katarzyna Wiśniowska, polska łuczniczka (zm. 1996)
    Marian Rissmann, polski inżynier, prezydent Torunia (zm. 1985)
1936:
    Stenia Kozłowska, polska piosenkarka
    Stefan Zamecki, polski historyk nauki
1939 – Paweł Unrug, polski aktor, reżyser filmowy
1940:
    Ryszard Kornacki, polski pedagog, poeta, prozaik, publicysta
    Leszek Perth, polski dziennikarz radiowy
1941 – Maciej Nowicki, polski ekolog, polityk, minister środowiska
1942 – Wojciech Grochowski, polski samorządowiec, prezydent Torunia
1945 – Joanna Michałowska-Gumowska, polska polityk, minister oświaty i wychowania (zm. 2001)
1946:
    Bronisław Bula, polski piłkarz
    Wacław Uruszczak, polski prawnik, historyk
1947:
    Wacław Oszajca, polski duchowny katolicki, jezuita, teolog, dziennikarz, publicysta, poeta, duszpasterz akademicki
    Jacek Rychlewski, polski chemik i matematyk (zm. 2003)
1948 – Sławomir Janicki, polski polityk, samorządowiec, prezydent Lublina
1949 – Paweł Kaczorowski, polski kolarz szosowy i torowy, trener
1951 – Andrzej Tkocz, polski żużlowiec
1953 – Andrzej Czyżniewski, polski piłkarz (zm. 2013)
1956:
    Waldemar Dziki, polski reżyser i producent filmowy (zm. 2016)
    Wacław Skarul, polski trener i działacz kolarski
1957:
    Ryszard Kasyna, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gdański, biskup pelpliński
    Mirosław Orzechowski, polski dziennikarz, polityk
1959:
    Norbert Blacha, polski muzyk, kompozytor, aranżer, pianista, organista (zm. 2012)
    Sylwester Dąbrowski, polski leśniczy, polityk, wicewojewoda mazowiecki
    Joanna Gleich, polsko-austriacka modelka
1961 – Paweł Mścisławski, polski basista, członek zespołów: Oddział Zamknięty i Lady Pank
1963:
    Grzegorz Bierecki, polski działacz spółdzielczy, polityk, senator RP
    Adam Nowak, polski gitarzysta, wokalista, kompozytor, członek zespołu Raz, Dwa, Trzy
    Andrzej Zeńczewski, polski gitarzysta, wokalista, członek zespołów: Daab i T.Love
    Piotr Turzyński, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy radomski
1966 – Monika Rakusa, polska psycholog, pisarka, publicystka, scenarzystka filmów dokumentalnych
1967 – Włodzimierz Zawadzki, polski zapaśnik
1968 – Kinga Ciesielska, polska aktorka
1969 – Katarzyna Krasowska, polska badmintonistka, trenerka
1972 – Katarzyna Bujakiewicz, polska aktorka
1973:
    Tomasz Łosowski, polski perkusista, kompozytor, producent muzyczny
    Brian Rafalski, amerykański hokeista pochodzenia polskiego
1974:
    Damian Dacewicz, polski siatkarz, trener
    Martyna Wojciechowska, polska dziennikarka, pisarka, podróżniczka
1975 – Nicolas Grospierre, francusko-polski fotograf
1977 – Krzysztof Czuba, polski elektronik
1978:
    Paulina Boenisz, polska pięcioboistka nowoczesna
    Marzena Godecki, polsko-australijska aktorka
    Krzysztof Prałat, polski aktor
1979 – Jerzy Jan Połoński, polski aktor, piosenkarz, artysta kabaretowy
1980 – Bartosz Chajdecki, polski kompozytor
1981 – Marcin Jędrusiński, polski lekkoatleta, sprinter
1982 – Robert Maciaszek, polski prawnik, polityk, samorządowiec, poseł na Sejm RP, burmistrz Chrzanowa
1983 – Michał Winiarski, polski siatkarz
1986:
    Marta Dzióbek, polska łyżwiarka figurowa
    Anna Wojna, polska lekkoatletka, biegaczka długodystansowa
1987:
    Justyna Łunkiewicz, polska siatkarka
    Jarosław Margielski, polski inzynier, samorządowiec, prezydent Otwocka
1989 – Piotr Czerkawski, polski krytyk filmowy i dziennikarz
1994 – Bartłomiej Bołądź, polski siatkarz
1997 – Adam Stachowiak, polski piosenkarz, kompozytor, pianista, autor tekstów
2000 – Remigiusz Kapica, polski siatkarz

Zmarli 28 września:

1617 – Gabriel Tęczyński, polski szlachcic, polityk (ur. 1574/75)
1760 – Florian Łubieński, polski szlachcic, polityk (ur. 1705)
1803 – Kacper Meciszewski, polski pułkownik, prawnik, dramatopisarz (ur. 1763)
1824 – August Kicki, polski szlachcic, polityk, dyplomata (ur. 1754)
1852 – Jan Fryderyk Wilhelm Malcz, polski lekarz, uczestnik powstania listopadowego pochodzenia niemieckiego (ur. 1795)
1854 – Aniela Marianna Bogusławska, polska aktorka (ur. 1801)
1857 – Gabriel Siemoński, polski major (ur. 1787)
1878 – Bernard Lesman, polski księgarz, wydawca, nauczyciel pochodzenia żydowskiego (ur. 1815)
1895 – Gustaw Ehrenberg, polski pisarz (ur. 1818)
1897 – Karol Majewski, polski polityk, działacz niepodległościowy (ur. 1833)
1915 – Tadeusz Pawlikowski, polski reżyser teatralny, dyrektor teatrów (ur. 1861)
1925 – Władysław Leon Grzędzielski, polski prawnik, polityk, minister aprowizacji (ur. 1864)
1926 – Szymon Kalisz, polski rabin (ur. 1857)
1935 – Franciszek Horodyski, polski malarz (ur. 1871)
1939:
    Samuel Dickstein, polski matematyk, historyk sztuki, pedagog pochodzenia żydowskiego (ur. 1851)
    Ludwik Hickiewicz, polski pułkownik saperów (ur. 1876)
    Janusz Staszewski, polski historyk, archiwista (ur. 1903)
    Felicjan Szopski, polski kompozytor, krytyk, pedagog muzyczny (ur. 1865)
1941 – Józef Chmieliński, polski aktor (ur. 1862)
1943 – Maciej Szukiewicz, polski poeta, prozaik, dramaturg, krytyk teatralny, tłumacz, historyk sztuki (ur. 1870)
1944 – Maria Kaupe, polska śpiewaczka (ur. 1907)
1958 – Stanisław Kozicki, polski dyplomata, polityk, senator RP (ur. 1876)
1959 – Józef Kotlarczyk, polski piłkarz (ur. 1907)
1961 – Jan Kanty Zamoyski, polski artystokrata (ur. 1900)
1963 – Rosa Raisa, polsko-rosyjska śpiewaczka operowa (sopran) pochodzenia żydowskiego (ur. 1893)
1965 – Zbigniew Przeradzki, polski aktor, reżyser teatralny (ur. 1907)
1967 – Leon Surzyński, polski lekarz, polityk, poseł na Sejm RP, działacz emigracyjny (ur. 1891)
1969 – Jan Hołyński, polski przemysłowiec, polityk, poseł na Sejm RP (ur. 1890)
1972 – Władysław Langner, polski generał (ur. 1896)
1975:
    Lucjan Bernacki, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gnieźnieński (ur. 1902)
    Ryszard Potocki, polski scenograf (ur. 1915)
1977 – Witold Chromiński, polski fotograf, pisarz, podróżnik (ur. 1913)
1979 – Bohdan Guerquin, polski architekt (ur. 1904)
1983 – Marian Rechowicz, polski duchowny katolicki, administrator apostolski archidiecezji lwowskiej z siedzibą w Lubaczowie (ur. 1910)
1986 – Ewa Szelburg-Zarembina, polska pisarka, poetka, dramaturg, autorka literatury dziecięcej i młodzieżowej (ur. 1899)
1987 – Roman Brandstaetter, polski prozaik, dramaturg, poeta, tłumacz, biblioznawca pochodzenia żydowskiego (ur. 1906)
1988 – Zbigniew Żyszkowski, polski inżynier elektroakustyk (ur. 1910)
1992 – Czesław Grudziński, polski kompozytor, pedagog (ur. 1911)
1993:
    Edward Kisiel, polski duchowny katolicki, arcybiskup metropolita białostocki (ur. 1918)
    Jerzy Śliwa, polski aktor (ur. 1909)
1995 – Henryk Dudziński, polski aktor (ur. 1923)
1996 – Marian Naszkowski, polski generał brygady, dyplomata (ur. 1912)
1997 – Bogdan Blindow, polski muzyk, animator kultury (ur. 1944)
1999 – Marek Galiński, polski zapaśnik (ur. 1951)
2002 – Mirosław Piotrowski, polski grafik, pedagog (ur. 1942)
2003 – Tadeusz Zieliński, polski prawnik, polityk, Rzecznik Praw Obywatelskich, minister pracy i polityki socjalnej (ur. 1926)
2007:
    Andrzej Bieniasz, polski aktor (ur. 1948)
    Adam Kozłowiecki, polski duchowny katolicki, kardynał, jezuita, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Dachau; od 1946 r. przebywał w Rodezji Północnej (obecnie Zambia), gdzie jako misjonarz, a następnie pierwszy metropolita Lusaki, spędził ponad 60 lat (ur. 1911)
2008 – Andrzej Badeński, polski lekkoatleta, sprinter (ur. 1943)
2010:
    Józef Rubiś, polski biegacz narciarski, biathlonista (ur. 1931)
    Tadeusz Zagajewski, polski inżynier elektryk (ur. 1912)
2012 – Stanisław Waśkiewicz, polski lekkoatleta, średniodystansowiec (ur. 1947)
2014 – Maria Krzyszkowska, polska tancerka (ur. 1927)
2017 – Sławomir Rosłon, polski trener lekkoatletyki (ur. 1951)
2018 – Danuta Rossman, polska publicystka, żołnierz AK, uczestniczka powstania warszawskiego (ur. 1922)
2019 – Jan Kobuszewski, wybitny aktor teatralny i filmowy, komik, reżyser, wykonawca skeczy i piosenek. Największą popularność zdobył dzięki występom w kabarecie „Dudek” i Kabarecie Olgi Lipińskiej. Wystąpił m.in. w filmach „Poszukiwany, poszukiwana”, „Nie ma róży bez ognia”, „Hallo Szpicbródka” oraz w serialach „Wojna domowa”, „Alternatywy 4”. W 2012 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej” (ur. 1934)