<<< POWRÓT

Poranna kawa z historią.

Wydarzyło się w Polsce 29 września:

1218 – Po wyborze przez kapitułę Iwo Odrowąż został zatwierdzony na urzędzie biskupa krakowskiego przez papieża Honoriusza III.
1341 – W Poznaniu odbył się ślub króla Polski Kazimierza III Wielkiego z Adelajdą Heską. Jednocześnie abp Janisław koronował Adelajdę na królową.
1400 – Hrubieszów uzyskał prawa miejskie.
1454 – Wojna trzynastoletnia: krzyżaccy najemnicy zdobyli po dwudniowym oblężeniu Tczew.
1626 – V wojna polsko-szwedzka: początek drugiej fazy bitwy pod Gniewem.
1655 – IV wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo wojsk rosyjsko-kozackich w bitwie pod Gródkiem Jagiellońskim.
1669 – W katedrze na Wawelu odbyła się koronacja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego.
1794 – Insurekcja kościuszkowska: zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Łabiszynem.
1858 – Poświęcono ewangelicki kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Katowicach.
1882 – W Krakowie ukazało się pierwsze wydanie dziennika Nowa Reforma.
1887 – W Kurierze Codziennym ukazał się pierwszy odcinek powieści "Lalka" Bolesława Prusa.
1929 – Po raz pierwszy w Polsce wyświetlono film dźwiękowy.
1932 – Premiera filmu Głos pustyni w reżyserii Michała Waszyńskiego.
1933 – Rozporządzeniem Rady Ministrów powołano do życia Polską Akademię Literatury.
1935 – Otwarto stadion Ruchu Chorzów.
1937 – Premiera filmu Dybuk w reżyserii Michała Waszyńskiego.
1939 – Kampania wrześniowa:
    Armia Czerwona zajęła Lesko.
    Skapitulowała twierdza Modlin.
    Taktyczne zwycięstwo wojsk polskich nad sowieckimi w bitwie pod Szackiem.
1942 – Niemcy zlikwidowali getto żydowskie w Zwoleniu.
1944 – 60. dzień powstania warszawskiego:
    Niemiecka dywizja pancerna i dwa pułki zaatakowały Żoliborz.
    W bitwie pod Jaktorowem Niemcy rozbili główne siły Grupy AK „Kampinos”.
1946 – Rozpoczęło działalność Polskie Radio Wrocław.
1967 – Premiera filmu Jowita w reżyserii Janusza Morgensterna.
1976:
    Powołano Centrum Badań Kosmicznych PAN.
    Ukazał się pierwszy numer Komunikatu KOR.
1986 – Prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego Aleksander Krawczuk został ministrem kultury i sztuki w rządzie Zbigniewa Messnera.
1989:
    Premiera filmu historycznego Jeniec Europy w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.
    W wypadku samochodowym pod Raciborzem zginęli autorzy programu telewizyjnego Sonda Zdzisław Kamiński i Andrzej Kurek oraz kierowca i pilot rajdowy Andrzej Gieysztor.
1992 – Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Turkmenistanem.
1994 – Sejm RP przyjął ustawę o rachunkowości.
1995 – Utworzono Euroregion Bug.
2001 – W Warszawie odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego.
2008:
    Konferencja Episkopatu Polski ustaliła procedurę wobec osób chcących dokonać apostazji.
    W Warszawie rozpoczęto budowę Stadionu Narodowego.

Urodzili się 29 września:

1725 – Michał Kosmowski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gnieźnieński (zm. 1804)
1747 – Józef Wybicki, polityk, pisarz, publicysta; konfederat barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego; współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; autor słów Mazurka Dąbrowskiego (zm. 1822)
1757 – Michał Hieronim Starzeński, polski urzędnik, rotmistrz, pamiętnikarz, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej (zm. 1823)
1760 – Michał Sokolnicki, polski generał, inżynier wojskowy, polityk, uczestnik wojny z Rosją w 1792 r., Powstania Kościuszkowskiego oraz wojen napoleońskich (zm. 1816)
1794 – Ignacy Chodźko, polski pisarz (zm. 1861)
1799 – Joanna Grudzińska, polska księżna (zm. 1831)
1800 – Jakub Ludwik Flatau, polski kupiec pochodzenia żydowskiego (zm. 1862)
1804 – Michał Czajkowski, Sadyk Pasza, pisarz, uczestnik Powstania Listopadowego; po 1831 r. na emigracji we Francji; działacz niepodległościowy związany z Hotelem Lambert; od 1850 r. w armii tureckiej; przeszedł na islam; uczestnik wojny krymskiej (1853–1856); autor „Wernyhory” i „Powieści kozackich” (zm. 1886)
1823 – Władysław Syrokomla (właśc. Ludwik Kondratowicz), polski poeta, tłumacz (zm. 1862)
1837 – Michał Bałucki, polski prozaik, komediopisarz, publicysta (zm. 1901)
1846 – Michał Michalski, polski polityk, prezydent Lwowa (zm. 1907)
1849 – Frederick Schwatka, amerykański podróżnik, pisarz pochodzenia polskiego (zm. 1892)
1852 – Adam Hełm-Pirgo, polski pułkownik, kartograf (zm. 1932)
1858 – Michał Janeczko, polski leśnik, wykładowca (zm. 1923)
1859 – Michał Jastrzębski, polski duchowny ewangelicko-reformowany, superintendent Jednoty Wileńskiej (zm. 1938)
1866:
    Zofia Czaplińska, polska aktorka, tancerka (zm. 1940)
    Edward Rosenthal, polski architekt, pedagog (zm. 1940)
1867 – Michał Przywara, polski duchowny katolicki, językoznawca, publicysta (zm. 1906)
1882:
    Wacław Dziewulski, polski fizyk (zm. 1938)
    (lub 1888) Janina Porazińska, polska pisarka, poetka, tłumaczka (zm. 1971)
1885 – Michał Boruciński, polski malarz, grafik (zm. 1976)
1886 – Michał Butkiewicz polski inżynier, kolejarz, polityk, minister komunikacji (zm. 1974)
1887 – Emil Szramek, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
1889 – Michalina Janoszanka, polska malarka, pisarka, działaczka oświatowa i społeczna (zm. 1952)
1893 – Edward Maj, polski kompozytor (zm. 1967)
1899:
    Jan Rzepecki, polski pułkownik, historyk, szef Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, komendant Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (zm. 1983)
    Stanisław Wójtowicz, polski polityk, działacz ludowy (zm. 1936)
1904:
    Michał Rusinek, polski prozaik, dramaturg, poeta (zm. 2001)
    Michał Waszyński, polski reżyser, scenarzysta i montażysta filmowy pochodzenia żydowskiego; jeden z najpopularniejszych twórców międzywojennego kina polskiego; autor filmów „Jego ekscelencja subiekt”, „Pieśniarz Warszawy”, „Antek policmajster”, „Bohaterowie Sybiru”, „Znachor”, „Dybuk”, „Włóczęgi”, „Wielka droga” (zm. 1965)
1906:
    Edward Grzymała, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
    Franciszek Krawczykowski, polski nauczyciel, działacz harcerski, podporucznik NSZ (zm. 1952)
1907 – Bolesław Nieczuja-Ostrowski, polski generał brygady (zm. 2008)
1911 – Stanisław Jankowski „Agaton”, architekt, urbanista, cichociemny, oficer AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca plutonu „Agaton”. Po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM (zm. 2002)
1914 – Ludmiła Hausbrandt, polska botanik (zm. 1997)
1916 – Jerzy Pietrkiewicz, polski pisarz, historyk literatury, publicysta (zm. 2007)
1917:
    Witold Andruszkiewicz, polski ekonomista (zm. 2014)
    Władysław Giergiel, polski piłkarz, trener (zm. 1991)
1919:
    Leszek Owsiany, polski pilot wojskowy (zm. 2008)
    Jan Waszczyński, polski prawnik (zm. 1997)
1920 – Czesław Bełżecki, polski chemik organik (zm. 1998)
1923:
    Władysława Fudalewicz-Niemczyk, polska entomolog (zm. 2019)
    Wanda Sieradzka de Ruig, polska dziennikarka, tłumaczka, autorka tekstów piosenek (zm. 2008)
    Tadeusz Skwirzyński, polski polityk, minister leśnictwa i przemysłu drzewnego, poseł na Sejm PRL (zm. 1995)
1925 – Zdzisław Kwieciński, polski ekonomista, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1997)
1926 – Alexander Dolgun, amerykański więzień sowieckich łagrów, pamiętnikarz pochodzenia polskiego (zm. 1986)
1927:
    Janusz Kasperczak, polski bokser (zm. 2002)
    Jerzy Mędrkiewicz, polski aktor (zm. 1995)
1928 – Stanisław Manturzewski, polski aktor, reżyser i scenarzysta filmowy, dziennikarz (zm. 2014)
1929 – Bohdan Jastrzębski, polski urbanista, polityk (zm. 2000)
1930:
    Michał Gryziński, polski fizyk jądrowy (zm. 2004)
    Zbigniew Kryda, polski fotografik (zm. 2005)
    Leonard Łukaszuk, polski pułkownik SB , prawnik, sędzia Trybunału Konstytucyjnego (zm. 2017)
1931 – Wiesława Grochowska, polska aktorka
1932 – Michał Pawlicki, polski aktorr, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów „Zaklęte rewiry”, „Nad Niemnem”, a także „Vabank 2, czyli riposta” (zm. 2000)
1935 – Jerzy Moes, polski aktor (zm. 2019)
1936 – Michał Wójcik, polski lekkoatleta, długodystansowiec (zm. 2017)
1937 – Henryk Furmanik, polski wspinacz (zm. 1974)
1940 – Józef Niedomagała, polski judoka, trener (zm. 2011)
1943 – Lech Wałęsa, polski polityk, działacz opozycji antykomunistycznej, członek Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”; prezydent RP w latach 1990–1995. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 r.
1944 – Stanisław Dawidczyński, polski piłkarz, trener
1946:
    Michał Józefczyk, polski duchowny katolicki, działacz społeczny (zm. 2016)
    Janusz Kaliciński, polski operator i producent filmowy
1947:
    Eugeniusz Górski, polski filozof, historyk idei, hispanista (zm. 2013)
    Piotr Mroczyk, polski dziennikarz, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1989–1994 (zm. 2007)
1948 – Guy Konopnicki, francuski pisarz, dziennikarz pochodzenia polskiego
1951 – Elżbieta Dmoch, polska wokalistka, członkini zespołu 2 plus 1
1952 – Jerzy Makula, polski pilot cywilny i szybowcowy
1953:
    Marek Balicki, polski lekarz psychiatra, polityk, minister zdrowia, poseł na Sejm RP
    Michał Okła, polski lekarz, samorządowiec, polityk, senator RP (zm. 2016)
1954 – Michał Giercuszkiewicz, polski perkusista rockowy, członek zespołów Apogeum, Dżem, Kwadrat oraz Bezdomne Psy (zm. 2020)
1955 – Andrzej Grześkowiak, polski piłkarz (zm. 2017)
1956:
    Michał Arabudzki, polski reżyser i scenarzysta filmowy
    Carol Blazejowski, amerykańska koszykarka pochodzenia polskiego
1957 – Ryszard Suder, polski szachista
1958:
    Marcin Przeciszewski, polski dziennikarz, działacz katolicki
    Kamila Sammler, polska aktorka
1961 – Jacek Kawalec, polski aktor
1963:
    Jacek Wachowski, polski teatrolog, literaturoznawca
    Jarosław Wajk, polski wokalista, autor tekstów, kompozytor, członek zespołu Oddział Zamknięty
1967 – Bogusław Wontor, polski inżynier, polityk, poseł na Sejm RP
1968 – Małgorzata Urbanowicz, polska lekkoatletka, płotkarka
1969 – Barbara Towpik, polska lekkoatletka, biegaczka
1970:
    Krzysztof Makowski, polski polityk, wojewoda łódzki
    Mirosława Sagun-Lewandowska, polska strzelczyni sportowa
    Christophe Szpajdel, belgijski grafik pochodzenia polskiego
1971 – Ewa Audykowska, polska aktorka
1972 – Elżbieta Bartnicka, polska piłkarka ręczna
1974 – Rafał Zimowski, polski aktor
1977 – Paweł Gładyś, polski aktor
1978 – Marta Chrust-Rożej, polska lekkoatletka, sprinterka i płotkarka
1980 – Kinga Burza, australijska reżyserka teledysków pochodzenia polskiego
1981 – Michał Gawliński, polski aktor kabaretowy
1982:
    Aleksandra Jakubczak, polska lekkoatletka, biegaczka długodystansowa
    Ewelina Stanczewska, polska judoczka
1983:
    Anna Ksok, polska lekkoatletka, skoczkini wzwyż
    Piotr Stawarczyk, polski piłkarz
1986 – Stefan Hula, polski skoczek narciarski
1988 – Marta Liniewska, polska wioślarka
1989 – Maciej Makuszewski, polski piłkarz
1994 – Katarzyna Niewiadoma, polska kolarka szosowa
1995:
    Yolane Kukla, australijska pływaczka pochodzenia polskiego
    Szymon Nehring, polski pianista

Zmarli 29 września:

1484 – Jan z Dukli, polski teolog, kaznodzieja, franciszkanin; patron Polski; święty (ur. ok. 1414)
1671 – Krzysztof Strzemeski, polski szlachcic, polityk (ur. ?)
1694 – Katarzyna Sobieska, polska szlachcianka (ur. 1634)
1784 – Mikołaj Małachowski, polski hrabia, wojewoda sieradzki i łęczycki (ur. 1730)
1794 – Tomasz Aleksandrowicz, polski polityk, wojewoda podlaski (ur. ok. 1732)
1802 – Władysław Jabłonowski, polski generał brygady (ur. 1769)
1824 – Marcin Badeni, polski polityk, działacz gospodarczy (ur. 1751)
1827 – Ignacy Ścibor Marchocki, polski ziemianin, polityk (ur. 1755)
1861 – Tekla Bądarzewska-Baranowska, polska pianistka, kompozytorka (ur. 1829)
1922 – Jan Bołoz Antoniewicz, polski historyk sztuki i literatury (ur. 1858)
1927 – Feliks Hortyński, polski jezuita, matematyk, fizyk, filozof, psycholog (ur. 1869)
1930 – Adelajda Bolska, polska śpiewaczka operowa (sopran liryczny), pedagog (ur. 1863)
1942 – Tadeusz Wieniawa-Długoszowski, polski dziennikarz, działacz społecznny i polityczny (ur. 1890)
1944 – Alfons Kotowski, polski major, żołnierz AK (ur. 1899)
1951 – Aleksander Krzyżanowski, polski pułkownik, żołnierz AK (ur. 1895)
1960 – Wincenty Chorembalski, polski rzeźbiarz, malarz (ur. 1890)
1962 – Jan Marian Czerwiński, polski inżynier technolog, polityk, senator RP (ur. 1878)
1967 – Marian Wnuk, polski rzeźbiarz, pedagog (ur. 1906)
1977 – Jan Nepomucen Miller, polski krytyk literacki i teatralny, poeta (ur. 1890)
1978 – Aleksander Maliszewski, polski prozaik, poeta, tłumacz, dramaturg, krytyk teatralny (ur. 1901)
1980 – Feliks Szczęsny Kwarta, polski wojskowy, malarz (ur. 1894)
1982 – Stefan Zwoliński, polski speleolog, legionista, fotograf (ur. 1900)
1984 – Jerzy Wasowski, polski dziennikarz radiowy, kompozytor, pianista, satyryk, aktor; wspólnie z Jeremim Przyborą stworzył „Kabaret Starszych Panów” (ur. 1913)
1985 – Mieczysław Zub, polski seryjny morderca (ur. 1953)
1987 – Józef Parużnik, polski tancerz, choreograf, baletmistrz (ur. 1929)
1989:
    Andrzej Gieysztor, polski pilot i kierowca rajdowy (ur. 1941)
    Zdzisław Kamiński, polski ekonomista, dziennikarz (ur. 1946)
    Andrzej Kurek, polski fizyk, dziennikarz (ur. 1947) - twórcy programu „Sonda”
1991 – Tadeusz Gembicki, polski generał brygady (ur. 1928)
1993:
    Zenon Maksymowicz, polski artysta fotograf (ur. 1910)
    Włodzimierz Skoczylas, polski aktor, pedagog (ur. 1923)
1995 – Jerzy Antoni Wojciechowski, polski chemik, wynalazca (ur. 1931)
1997 – Władysław Bochenek, polski pisarz, tłumacz (ur. 1920)
1998 – Wojciech Piekarski, polski wojskowy (ur. 1919)
2000:
    Anna Dylikowa, polska geograf (ur. 1912)
    Michał Pawlicki, polski aktor (ur. 1932)
2001:
    Marian Kostrzewski, polski działacz społeczny i kulturalny, podporucznik, żołnierz AK, fotograf (ur. 1923)
    Andrzej Szewczyk, polski malarz, rysownik, rzeźbiarz (ur. 1950)
2003 – Melania Burzyńska, polska poetka (ur. 1917)
2004 – Piotr Sękowski, polski lekkoatleta, długodystansowiec (ur. 1967)
2006 – Mieczysław Naruszewicz, polski rzeźbiarz, projektant przemysłowy (ur. 1923)
2008 – Anna Iwaszkiewicz, polska producentka filmowa (ur. 1955)
2010:
    Romuald Czystaw, polski wokalista, członek zespołu Budka Suflera (ur. 1950)
    Michał Szopski, polski śpiewak operowy (tenor) (ur. 1915)
2017 – Wiesław Michnikowski, polski aktor, artysta kabaretowy, wykonawca słynnych przebojów Kabaretu Starszych Panów, m.in. „Wesołe jest życie staruszka”, „Addio pomidory” czy „Jeżeli kochać”, odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w „Seksmisji” Juliusza Machulskiego (ur. 1922)
2018 – Józef Suchy, polski inżynier mechanik budowy i eksploatacji maszyn (ur. 1951)