
Wydarzyło się w Polsce 31 sierpnia:
1559 – Zygmunt II August jako wielki książę litewski zawarł I pakt wileński z ostatnim mistrzem krajowym inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego Gotthardem Kettlerem. Na jego mocy litewski władca objął protektorat nad Inflantami, a rękojmią tego porozumienia było oddanie załogom litewskim kilku zamków inflanckich.
1675 – Od uderzenia pioruna spłonął zamek Chojnik koło Jeleniej Góry.
1792 – Komisja Skarbowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów została zlikwidowana przez konfederację targowicką, która przywróciła podział na komisje koronną i litewską.
1794 – Insurekcja kościuszkowska: między Zbierskiem a Stawiszynem około 300 chłopów uzbrojonych w kosy i piki zatarasowało drogę wojsku pruskiemu, którego zadaniem było utrzymanie komunikacji pomiędzy Koninem a Kaliszem. Powstańców udało się odeprzeć dopiero przy użyciu artylerii.
1827 – W Warszawie otwarto Instytut Oftalmiczny (okulistyczny).
1839 – Wybuchł wielki pożar Trzcianki w Wielkopolsce.
1882 – Otwarto linię kolejową ze Stargardu do Kostrzyna nad Odrą.
1920 – Wojna polsko-bolszewicka: zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Komarowem.
1933 – We wsi Biskupin na Pałukach miejscowy nauczyciel Walenty Szwajcer znalazł w pobliskim jeziorze drewniane szczątki, które okazały się pozostałościami przedsłowiańskiej osady.
1935 – W Warszawie zakończyła się VI Olimpiada Szachowa.
1939 – Prowokacja gliwicka: w leżących na terenie III Rzeszy Gliwicach niemieccy dywersanci udający Polaków napadli na radiostację nadając komunikat: „Uwaga, tu Gliwice. Radiostacja znajduje się w rękach polskich”; prowokacja gliwicka została wykorzystana przez Niemców do uzasadnienia agresji na Polskę.
1944:
31. dzień powstania warszawskiego:
- całkowitemu zniszczeniu uległ Pasaż Simonsa;
- Nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Grupy „Północ" AK ze Starego Miasta do Śródmieścia;
- w kościele sakramentek na Nowym Mieście w wyniku nalotu zginęło ok. 1000 osób.
PKWN wydał dekret O wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy.
1948 – Rozpoczęło się plenum KC PPR, w czasie którego pierwszego sekretarza partii Władysława Gomułkę zastąpił Bolesław Bierut.
1959:
Premiera komedii filmowej Inspekcja pana Anatola w reżyserii Jana Rybkowskiego.
Wiesław Podobas wygrał 16. Tour de Pologne.
1963 – Stanisław Gazda wygrał 20. Tour de Pologne.
1980 – Sierpień 1980: w Sali BHP Stoczni Gdańskiej Lech Wałęsa i wicepremier Mieczysław Jagielski podpisali porozumienia sierpniowe (21 postulatów).
1982 – W drugą rocznicę podpisania porozumień sierpniowych w całym kraju odbyły się demonstracje. W Lubinie trzech demonstrantów zginęło od kul MO i ZOMO, a kilkudziesięciu zostało rannych.
1992:
Na antenie TVP1 wyemitowano premierowe wydanie magazynu porannego Kawa czy herbata?.
Premiera 1. odcinka serialu telewizyjnego Pogranicze w ogniu w reżyserii Andrzeja Konica.
1994 – Zamknięto wszystkie oddziały największej w Polsce Fabryki Celulozy i Papiernictwa we Włocławku.
1995 – Zlikwidowano ostatnie linie trolejbusowe w Warszawie.
2015:
Podczas II sesji Kapituły Generalnej Maria Karol Babi został wybrany na biskupa naczelnego Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.
Spłonął doszczętnie XVIII-wieczny, drewniany kościół św. Doroty w Łodzi-Mileszkach.
2016 – Zgromadzenie Ogólne Polskiej Rady Ekumenicznej jednogłośnie wybrało na nowego prezesa PRE bp Jerzego Samca, zwierzchnika Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.
Urodzili się 31 sierpnia:
1750 – Ignacy Bardziński, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy gnieźnieński (zm. 1813)
1763 – Andrzej Stanisław von Hatten, polski duchowny katolicki, biskup warmiński (zm. 1841)
1768 – Rajmund Korsak, polski poeta, tłumacz (zm. 1817)
1789 – Michał Krogulski, polski pianista, kompozytor, pedagog (zm. 1859)
1791 – Rajmund Skórzewski, polski ziemianin, kolekcjoner (zm. 1859)
1800 – Józef Krzysik, polski kapucyn, teolog, malarz (zm. 1882)
1805 – Anna Libera, polska poetka, działaczka oświatowa (zm. 1886)
1810 – Ludwik Wołowski, polsko-francuski ekonomista, adwokat pochodzenia żydowskiego (zm. 1876)
1848 – Włodzimierz Stebelski, polski poeta, satyryk, eseista, krytyk literacki, dziennikarz (zm. 1891)
1855:
Józef Konstanty Janiszewski, polski działacz socjalistyczny (zm. 1923)
Stefan Surzyński, polski kompozytor, organista, dyrygent, pedagog (zm. 1919)
1872 – Matylda Krzesińska, rosyjska tancerka pochodzenia polskiego (zm. 1971)
1877 – Stanisław Rospond, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy krakowski (zm. 1958)
1878 – Czesław Białobrzeski, polski fizyk, astronom (zm. 1953)
1882 – Teodor Seidler, polski prawnik, adwokat, polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1972)
1885 – Rajmund Jaworowski, polski działacz socjalistyczny (zm. 1941)
1889 – Stefan Stolarz, polski podpułkownik (zm. 1940)
1891 – Adam Koc, polski pułkownik, dziennikarz, polityk, poseł na Sejm, senator RP, minister skarbu oraz przemysłu i handlu (zm. 1969)
1893 – Władysław Karaś, polski major, żołnierz Legionów Polskich i POW, oficer wywiadu WP; na igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936 r. zdobył brązowy medal w strzelectwie – był to pierwszy medal olimpijski w historii polskiego strzelectwa sportowego; w czasie II wojny światowej oficer ZWZ-AK; rozstrzelany przez Niemców (zm. 1942)
1894:
Rajmund Barański, polski lekarz, polityk, minister zdrowia (zm. 1971)
Jan Dębski, polski aktor (zm. 1966)
1903:
Stefan Dybowski, polski nauczyciel, polityk, minister kultury i sztuki (zm. 1970)
Ludomir Sedlaczek-Komorowski, polski psychiatra, antropolog (zm. 1972)
1908:
Czesław Halski, polski poeta, prozaik, spiker radiowy, krytyk muzyczny, kompozytor, biograf (zm. 2001)
Michał Jachimczak, polski duchowny katolicki, męczennik, Sługa Boży (zm. 1941)
Henryk Lewulis, polski architekt (zm. 1966)
1909 – Józef Żurek, polski porucznik (zm. 2018)
1910:
Noemi Jungbach, polska aktorka pochodzenia żydowskiego (zm. 1986)
Roman Smoluchowski, polsko-amerykański fizyk, astrofizyk (zm. 1996)
1911 – Władysław Szubiński, polski kapitan, żołnierz AK (zm. 1942)
1912 – Jan Piwnik „Ponury”, cichociemny, oficer „Wachlarza”, szef Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego Armii Krajowej, legendarny dowódca partyzanckich zgrupowań walczących w Górach Świętokrzyskich i oddziału dywersyjnego na Nowogródczyźnie (zm. 1944)
1913 – Zbigniew Bieńkowski, polski poeta, krytyk literacki, eseista, tłumacz (zm. 1994)
1916 – Marian Radzik, polski pianista, kompozytor (zm. 1982)
1921:
Jerzy Michotek, polski aktor, piosenkarz, reżyser estradowy i telewizyjny; wystąpił m.in. w filmie „Wyjście awaryjne” oraz w serialu „Dom” (zm. 1995)
Danuta Mostwin, polska pisarka, socjolog (zm. 2010)
1924 – Zbigniew Radwański, polski prawnik (zm. 2012)
1929 – Rajmund Kuczma, polski historyk, muzealnik (zm. 2007)
1931 – Lidia Bienias, polska aktorka (zm. 2020)
1934 – Bolesław Oleszko, polski malarz, grafik (zm. 2014)
1935 – Andrzej Dobosz, polski krytyk literacki, felietonista, aktor; w 1974 r. wyjechał do Francji; w latach 1994–2008 prowadził w Paryżu polską księgarnię „Librairie Dobosz”; w filmie „Rejs” Marka Piwowskiego zagrał rolę filozofa
1937:
Andrzej Herder, polski aktor (zm. 2002)
Kazimierz Szmidt, polski piłkarz, trener (zm. 2016)
Tadeusz Żółtek, polski szachista, trener
1939:
Jan Knoppek, polski polityk, poseł na Sejm RP (zm. 2008)
Wojciech Seweryn, polski plastyk (zm. 2010)
1940 – Stefan Frankiewicz, polski historyk literatury, publicysta
1941:
Michał Moszkowicz, polski pisarz (zm. 2017)
Jacek Niwelt, polski skrzypek
1942 – Manfred Gorywoda, polski ekonomista, polityk, poseł na Sejm PRL, wicepremier
1943 – Zofia Szcześniewska, polska siatkarka (zm. 1988)
1944 – Joachim Marx, polski piłkarz
1945 – Halina Olendzka, polska chirurg dziecięca, polityk, poseł na Sejm RP
1946 – Henryk Woźniakowski, polski matematyk
1947:
Andrzej Socharski, polski strzelec sportowy, trener
Jerzy Święch, polski aktor
Grzegorz Warchoł, polski aktor, reżyser teatralny i filmowy; twórca m.in. seriali „Życie Kamila Kuranta”, „Gazda z Diabelnej” i „Królewskie sny”
1948:
Jan Isielenis, polski skoczek i instruktor spadochronowy
Stanisław Iwaniak, polski siatkarz, trener
1949 – Mieczysław Hryniewicz, polski aktor teatralny, filmowy i dubbingowy
1951:
Edyta Jurkowlaniec-Kopeć, polska biolog (zm. 2020)
Sławomir Łosowski, polski muzyk, kompozytor
Bronisław Wrocławski, polski aktor, związany z łódzkim Teatrem im. Stefana Jaracza, pedagog; wystąpił m.in. w filmach „Vabank II, czyli riposta”, „Kingsajz” i „Rewers”
1953 – Wojciech Banach, polski inżynier, poeta, kolekcjoner
1955:
Filip Adwent, polski polityk, eurodeputowany (zm. 2005)
Marek Bałata, polski wokalista jazzowy
1957 – Stefan Strzałkowski, polski nauczyciel, samorządowiec, polityk, burmistrz Białogardu, poseł na Sejm RP (zm. 2019)
1958:
Piotr Kurka, polski rzeźbiarz
Antoni Ostrouch, polski aktor
1959 – Michał Szymański, polski astronom
1962 – Hanna Prusakowska, polska florecistka
1963:
Robert Gawliński, polski muzyk rockowy, wokalista, autor tekstów, lider zespołu Wilki
Krystyna Mączka, polska lekkoatletka, oszczepniczka
1964 – Janusz Kręcikij, polski generał brygady
1966 – Marek Wrona, polski kolarz szosowy
1968 – Tomasz Man, polski dramaturg, reżyser teatralny
1969 – Katarzyna Radtke, polska lekkoatletka, sprinterka
1971 – Kinga Preis, polska aktorka, wystąpiła w filmach „Wrota Europy”, „Komornik”, „Cztery noce z Anną”, „Dom zły”, „Cisza”, „Joanna”, „Róża”, „W ciemności”, „Pod Mocnym Aniołem”, „Bogowie”, znana także z seriali „Boża podszewka II”, „Ojciec Mateusz” i „Ja to mam szczęście”
1973 – Dagmara Matuszak, polska ilustratorka, malarka, autorka komiksów
1975 – Paweł Łakomy, polski kajakarz
1976 – Dariusz Krupa, polski gitarzysta, muzyk sesyjny, piosenkarz
1978:
Marcin Koczot, polski wokalista
Sebastian Kudas, polski rysownik, ilustrator, scenograf
1979 – Peter Luczak, australijski tenisista pochodzenia polskiego
1982 – Łukasz Mierzejewski, polski piłkarz
1983 – Elizabeth Borowsky, amerykańska pianistka pochodzenia polskiego
1984 – Marzena Kłuczyńska, polska lekkoatletka, biegaczka długodystansowa
1986 – Raca, polski raper (zm. 2019)
1988 – Karolina Bochra, polska piłkarka
1989:
Marta Dąbrowska, polska zawodniczka karate
Dawid Konarski, polski siatkarz
1990 – Paulina Górska, polska wioślarka
1994 – Klemens Murańka, polski skoczek narciarski
1995 – Magdalena Wasylik, polska aktorka, piosenkarka
1996 – Kacper Woryna, polski żużlowiec
1997:
Tomasz Fornal, polski siatkarz
Arkadiusz Moryto, polski piłkarz ręczny
1998 – Agnieszka Kaszuba, polska lekkoatletka, tyczkarka
Zmarli 31 sierpnia:
1247 – Zmarł książę Konrad I Mazowiecki.
1728 – Stanisław Chomętowski, polski szlachcic, hetman polny koronny, wojewoda mazowiecki (ur. 1673)
1741 – Kazimierz Czartoryski, polski ziemianin, polityk (ur. 1674)
1758 – Karol Grudziński, polski szlachcic, polityk (ur. 1699)
1786 – Józef Jerzy Hylzen, polski polityk (ur. 1736)
1814 – Teodor Gruell-Gretz, polski lekarz, aptekarz, prezydent Lublina (ur. ok. 1749)
1837 – Jan Bernhard, polski inżynier, geodeta, urbanista pochodzenia niemieckiego (ur. 1776)
1880 – Antoni Jaksa-Marcinkowski, polski pisarz, krytyk literacki, etnograf, satyryk, tłumacz (ur. 1823)
1881 – Pedro Luiz Napoleão Chernoviz, brazylijski lekarz pochodzenia polskiego (ur. 1812)
1889 – Eugeniusz Klemens Dziewulski, polski przyrodnik (ur. 1842)
1895 – Marceli Jawornicki, polski działacz społeczny, uczestnik powstania listopadowego (ur. 1813)
1901 – Mikołaj Biernacki, polski poeta, satyryk (ur. 1836)
1934 – Karol Ejbisz, polski porucznik, uczestnik powstania styczniowego (ur. 1845)
1941 – Bencijon Michtom, polski malarz pochodzenia żydowskiego (ur. 1909)
1942 – Stanisław Sokołowski, polski leśnik (ur. 1865)
1944 – Polegli w powstaniu warszawskim:
Edward Adamski, polski plutonowy, działacz socjalistyczny (ur. 1905)
Jan Kajus Andrzejewski, polski harcmistrz, podpułkownik (ur. 1913)
Józef Archutowski, polski duchowny katolicki, teolog (ur. 1879)
Maria Dziak, polska sanitariuszka (ur. 1925)
Józef Hłasko, polski kapitan (ur. 1899)
Ewaryst Jakubowski, polski porucznik, cichociemny (ur. 1920)
Stefan Kowalewski, polski podporucznik (ur. 1915)
Maria Kowalska, polska sanitariuszka (ur. 1924)
Czesław Nantel, polski sierżant (ur. 1921)
Włodzimierz Słubicki, polski sierżant podchorąży (ur. 1921)
1945 – Stefan Banach, polski matematyk, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazimierza, współzałożyciel lwowskiej szkoły matematycznej; jeden z twórców analizy funkcjonalnej (ur. 1892)
1950 – Maciej Nowicki, polski architekt (ur. 1910)
1952 – Antoni Antczak, polski dziennikarz, działacz narodowo-demokratyczny (ur. 1890)
1956 – Antoni Bogusławski, polski podpułkownik, pisarz, tłumacz (ur. 1889)
1959 – Wacław Schayer, polski działacz ludowy, polityk, poseł na Sejm PRL (ur. 1905)
1962 – Felicjan Sławoj Składkowski, polski generał, działacz PPS, żołnierz Legionów Polskich, członek POW; minister spraw wewnętrznych (1926–1929, 1930–1931, 1936–1939), poseł na Sejm (1930–1939); premier rządu RP w latach 1936–1939 (ur. 1885)
1963 – Stefan Barcikowski, polski kupiec, polityk, senator RP (ur. 1893)
1965 – Bolesław Thiem, polski malarz (ur. 1919)
1968 – Stanisław Kirkin, polski architekt (ur. 1890)
1973 – Michał Reicher, polski anatom, antropolog pochodzenia żydowskiego (ur. 1888)
1979 – Kazimiera Jeżewska, polska poetka, tłumaczka (ur. 1902)
1980 – Wanda Bartówna, polska aktorka (ur. 1917)
1984:
Mieczysław Brahmer, polski romanista (ur. 1899)
Henryk Rostworowski, polski poeta, piosenkarz, tłumacz (ur. 1912)
1991 – Juliusz Demel, polski historyk (ur. 1921)
1995 – Zdzisław Najmrodzki, polski przestępca (ur. 1954)
1997 – Pola Wawer, polska okulistka pochodzenia żydowskiego (ur. 1914)
1998 – Józef Kuropieska, polski generał, polityk, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; w latach 1948–1949 zastępca szefa Sztabu Generalnego WP; aresztowany w 1950 r. i oskarżony o próbę obalenia ustroju Polski Ludowej; w 1952 r. skazany na karę śmierci; w 1955 r., po wcześniejszym uchyleniu wyroku, wypuszczony na wolność; komendant Akademii Sztabu Generalnego (1964–1968); autor wspomnień (ur. 1904)
2000:
Renard Czajkowski, polski dyrygent, pedagog (ur. 1934)
Mieczysław Róg-Świostek, polski działacz państwowy, dziennikarz, historyk (ur. 1919)
2002 – Bolesław Bonczar, polski wojskowy, generał brygady (ur. 1923)
2003 – Tadeusz Machl, polski kompozytor, organista, pedagog (ur. 1922)
2005:
Stéphane Bruey, francuski piłkarz pochodzenia polskiego (ur. 1932)
Józef Rotblat, brytyjski fizyk, radiobiolog, pacyfista pochodzenia polsko-żydowskiego, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (ur. 1908)
Stefania Woytowicz, polska śpiewaczka operowa (sopran) (ur. 1922)
2007 – Włodzimierz Brus, polski ekonomista pochodzenia żydowskiego (ur. 1921)
2008:
Hanna Lemańska-Węgrzecka, polska pisarka, publicystka (ur. 1959)
Ryszard Łysakowski, polski piłkarz (ur. 1911)
2011 – Adam Chyżewski, polski inżynier, publicysta, działacz PTTK (ur. 1936)
2012 – Marian Narkowicz, polski muzyk, multiinstrumentalista, kompozytor, aranżer, członek zespołów: Cytrus i Korba (ur. 1954)
2013 – Paweł Pytliński, polski judoka (ur. 1977)
2014 – Wiesław Garboliński, polski malarz (ur. 1927)
2016 – Beata Kolis, polska dziennikarka (ur. 1958)
2018 – Tadeusz Federowski, polski perkusista jazzowy (ur. 1931)
2019 – Zbigniew Zaleski, polski psycholog, polityk, eurodeputowany (ur. 1947)
Przypisy

Cuba Serrano Lavado
